---

'n Leë Dop is soms beter as ʼn Halwe Eier – Gounden v Master of the High Court [2015] JOL 32896 (KZD) en Govender v Gounden
2019 2 SA 262 (KZN)

A Gildenhuys*

Pioneer in peer-reviewed, open access online law publications Author Anél Gildenhuys Affiliation North-West University South Africa Email Anel.Gildenhuys@nwu.ac.za Date Submission 4 October 2019 Date Revised 16 March 2020 Date Accepted 24 March 202 Date published 24 April 2020 Editor Prof W Erlank How to cite this article   Gildenhuys A "'n Leë Dop is soms beter as ʼn Halwe Eier – Gounden v Master of the High Court [2015] JOL 32896 (KZD) en Govender v Gounden 2019 2 SA 262 (KZN)" PER / PELJ 2020(23) - DOI http://dx.doi.org/10.17159/1727-3781/2020/v23i0a7449 Copyright DOI http://dx.doi.org/10.17159/1727-3781/2020/v23i0a7449

 

Abstract

An empty shell is sometimes better than half an egg – Gouden v Master of the High Court [2015] JOL 32896 (KZN) and Govender v Gouden 2019 2 SA 2 SA 262 (KZN) The KwaZulu-Natal High Court, Durban, recently had the opportunity to interpret section 15(3)(b)(iii) of the Matrimonial Property Act 88 of 1984 within the context of the South African law of succession. This section states that: "A spouse shall not without the consent of the other spouse … receive any money due or accruing to that other spouse or the joint estate by way of … inheritance, legacy, donation, bursary or prize left, bequeathed, made or awarded to the other spouse." The question before the court was whether a person who is married in community of property requires the consent of his or her spouse in order to repudiate an intestate inheritance. The following aspects were considered by both the court a quo (Gounden v Master of the High Court [2015] JOL 32896 (KZD)) as well as the full bench on appeal (Govender v Gounden 2019 2 SA 262 (KZN)): the distinction between dies cedit and dies venit; the importance of this distinction in electing to either adiate or to repudiate an inheritance; and the implications for the joint estate of spouses married in community of property. The purpose of this contribution is to analyse and critically discuss the reasoning in the judgments in relation to these three aspects.

Keywords

Adiation and repudiation; dies cedit; dies venit; intestate law of succession; joint estate; law of succession; marriage in community of property; matrimonial property law; consent of spouses; vesting of rights.

                                   ……………………………………………………….

1    Inleiding

Die speelse uitdrukking "wat myne is, is joune" is sinoniem met ʼn huwelik gesluit in gemeenskap van goed.^[1] In die geval van testamentêre bemakings, staan dit normaalweg ʼn testateur vry om te bepaal dat ʼn bemaakte voordeel nie deel van die gemeenskaplike boedel van die begunstigde en laasgenoemde se gade sal vorm nie. Die bedoeling en uitwerking hiervan is dat die bemaking in die "privaatboedel" van die begunstigde moet val.^[2] ʼn Tipiese voorbeeld lui soos volg:^[3]

Ek bepaal ... uitdruklik dat geen voordele wat enige erfgenaam onder hierdie testament te beurt sal val ooit deel sal vorm van enige huwelik binne gemeenskap van goed of van enige aanwas van ʼn huwelik waarop die aanwasbedeling van toepassing is nie.

Bogenoemde testamentêre beskerming is egter nie ter sprake in die geval van ʼn intestate erfgenaam wat in gemeenskap van goed getroud is nie. Hoe word ʼn geval hanteer waar ʼn erfgenaam (getroud in gemeenskap van goed, maar reeds 35 jaar van haar man vervreem) wil verhinder dat ʼn intestate erfporsie waarop sy geregtig is, in die gemeenskaplike boedel van haar en haar man val? Meer bepaald, hoe voorkom sy dat die testamentêre begunstigdes van haar man by sy dood aanspraak maak op die helfte van haar intestate erfporsie weens die werking van die gekose en toepaslike huweliksgoederebedeling?

Mev Gounden het gereken ʼn leë dop is in hierdie geval beter as ʼn halwe eier,^[4] deur te besluit om ʼn intestate erfporsie vanaf haar oorlede suster eerder te repudieer^[5] as wat die helfte daarvan aan haar vervreemde man en by sy afsterwe, sy lewensgenoot, toekom. Die Meester van die Hoë Hof, Durban, (hierna die Meester) het egter mev Gounden se repudiasie verwerp en hy was van mening dat mev Gounden nie die erfenis sonder mnr Gounden se toestemming kon repudieer nie, aangesien hulle in gemeenskap van goed getroud was.^[6] Mev Gounden was nie tevrede met die besluit van die Meester nie en sy het die hof a quo (Gounden v Master of the High Court)^[7] genader vir ʼn bevel dat die repudiasie geldig was, wat die hof toegestaan het. Die hof het gesteun op artikel 15(3)(b)(iii) van die Wet op Huweliksgoedere^[8] wat soos volg bepaal:

ʼn Gade mag nie sonder die toestemming van die ander gade – ... geld wat aan dié ander gade of die gemeenskaplike boedel verskuldig is of toeval by wyse van... erflating, legaat, skenking, beurs of prys aan die ander gade nagelaat, bemaak, gemaak of toegeken ... ontvang nie.

Die eksekuteur en eksekutrise^[9] van mnr Gounden se boedel was nie tevrede met die uitspraak nie en hulle het weer op hulle beurt na die volbank van die KwaZulu-Natal Hoë Hof, Durban, geappelleer (Govender v Gounden).^[10] Die appèlhof het met die uitspraak van die hof a quo saamgestem, maar verskil van die hof a quo se interpretasie van artikel 15(3)(b)(iii) van die Huweliksgoederewet.

Die regsvraag in beide die hof a quo sowel as op appèl was of ʼn persoon wat in gemeenskap van goed getroud is, sy of haar gade se toestemming nodig het om ʼn intestate erfenis te repudieer. Die volgende aspekte is oorweeg: die onderskeid tussen dies cedit en dies venit; die belang van hierdie onderskeid vir die uitoefening van ʼn begunstigde se keuse om te adieer of te repudieer; en die implikasies vir die gemeenskaplike boedel van gades getroud in gemeenskap van goed. Hierdie bydrae het ten doel om die twee uitsprake se beredenering rakende hierdie drie aspekte te analiseer en krities te bespreek.

2    Tersaaklike feite

2.1    Algemene agtergrond

Lutchmi Gounden (mev Gounden)^[11] en Gopalsamy Gounden (mnr Gounden) het op 2 Oktober 1974 ʼn huwelik in gemeenskap van goed gesluit en ʼn dogter is uit hierdie huwelik gebore, naamlik Rianna Gounden.^[12] Alhoewel die egpaar nooit amptelik geskei is nie, was hulle ten tye van mnr Gounden se dood reeds vir 35 jaar vervreem.^[13] Voor sy dood was mnr Gounden in ʼn verhouding met Miriam Rahman (me Rahman)^[14] betrokke en ʼn kind is uit hierdie verhouding gebore, naamlik Mahomed Gounden (Mahomed).^[15] Mnr Gounden het op 6 Maart 2012 testaat gesterf^[16] en me Rahman sowel as Mahomed is in mnr Gounden se testament as begunstigdes aangewys.^[17]

2.2    Mev Gounden se intestate erfenis

Mev Gounden se suster, me Somnaidoo (hierna die erflater)^[18] het op 19 Augustus 2008 intestaat gesterwe (dit wil sê vier jaar voor mnr Gounden se dood).^[19] Mev Gounden was een van die erflater se intestate erfgename,^[20] maar sy het haar intestate erfenis gerepudieer.^[21] Alhoewel geskrewe repudiasie deur mev Gounden op 11 Julie 2013 gelewer is (eers nadat die likwidasie- en distribusierekenings^[22] geadverteer is), is daar beweer dat mev Gounden reeds heelwat vroeër (alhoewel die datum onbekend is) informeel van die intestate erfenis afstand gedoen het.^[23]

Teen die tyd^[24] wat die (eerste) eksekuteursrekening in die bestorwe boedel van die erflater kragtens artikel 35(1) van die Boedelwet^[25] aan die Meester^[26] voorgelê is, was mnr Gounden reeds oorlede.^[27] Ná navrae deur die Meester en dienooreenkomstige voorleggings van verskeie gewysigde rekeninge by die Meester,^[28] is toestemming op 3 Januarie 2013 deur die Meester aan die erflater se eksekutrise^[29] verleen om die eksekuteursrekening ooreenkomstig artikel 35(5)(a) van die Boedelwet te adverteer.^[30] Die volgende besware teen die geadverteerde rekening is ontvang:

(a)      deur mev Gounden wat beweer dat die (informele) repudiëring^[31] van haar erfenis nie in die distribusierekening weerspieël word nie en dat sy steeds as ʼn erfgenaam in die distribusierekening gelys word;^[32] en

(b)      deur die behoorlik aangestelde eksekuteurs^[33] van mnr Gounden se bestorwe boedel wat beweer dat die bedrag wat aan mev Gounden in die distribusierekening toegeken is,^[34] eintlik in die gemeenskaplike boedel van mnr en mev Gounden val en, aangesien mnr Gounden intussen oorlede is, die bedrag toekom aan "the joint estate of the late Mr Gounden and the first respondent^[35] as his surviving spouse, which they administer".^[36]

Tussen die tydperk van advertering van die eksekuteursrekening en die Meester se beslissing rakende die besware geopper teen die rekening, is die formele repudiëring deur mev Gounden op 11 Julie 2013 uitgevoer deur dit op skrif te plaas en te onderteken.^[37]

In antwoord op die bogenoemde besware, het die Meester op 20 Augustus 2013 beslis dat:

(a)     mev Gounden se brief van repudiasie (gedateer 11 Julie 2013) nie aanvaar word nie, aangesien sodanige repudiasie weens die tersaaklike huweliksgoedere­bedeling met die toestemming van mnr Gounden gepaard moes gegaan het;^[38] en

(b)     aangesien mev Gounden se repudiasie nie erken word nie, die intestate erfenis die gemeenskaplike boedel van mnr en mev Gounden moes toekom:^[39]

If the deceased's sister,^[40] Lutchmi Gounden, is one of the intestate heirs and she was married in community of property at the time of the deceased's death, then she and by virtue of her matrimonial property regime also her spouse (who was then still alive) – in other words their joint estate are intestate heirs.^[41]

Mev Gounden en Rianna Gounden het gevolglik ʼn aansoek in die hof a quo gebring vir ʼn bevel teen die Meester; die eksekutrise van die erflater se boedel; asook die eksekuteurs van mnr Gounden se boedel. Hulle eis onder meer dat mev Gounden se brief van repudiëring as geldig, bindend en afdwingbaar ten opsigte van die erflater se bestorwe boedel verklaar moet word en spesifiek dat die Meester aangesê moet word om genoemde repudiëring as geldig, bindend en afdwingbaar te aanvaar.^[42] Ten tye van die verrigtinge in die hof a quo was die eksekuteursrekening rakende die erflater se bestorwe boedel nog nie afgehandel nie.

2.3    Uitspraak van die hof a quo: Gounden v The Master of the High Court^[43]

Die enkelregter, regter Pillay, het onder meer die gemeenregtelike posisie rakende die vestiging van regte,^[44] die verskil tussen adiasie en repudiasie van ʼn erfenis,^[45] asook tersaaklike bepalings rakende die huweliksgoederebedeling (spesifiek artikel 15(3)(b)(iii) van die Huweliksgoederewet)^[46] geraadpleeg om tot die gevolgtrekking te kom dat mev Gounden se intestate erfenis nog nie in die gemeenskaplike boedel van mnr en mev Gounden gevestig het nie, aangesien die Meester nog nie die eksekuteursrekening goedgekeur het nie.^[47] Mev Gounden se skriftelike repudiasie (sonder die toestemming van mnr Gounden of sy eksekuteurs) van 11 Julie 2013 was gevolglik nog betyds en die Meester is gelas om sodanige skriftelike repudiëring as geldig, bindend en afdwingbaar te beskou.^[48]

3    Op appèl: Govender v Gounden^[49]

3.1    Inleiding

Soos reeds genoem^[50] het die eksekuteurs van mnr Gounden se bestorwe boedel, asook me Rahman en Mahomed, teen die bevel van die hof a quo geappelleer. Hulle was egter onsuksesvol, aangesien die volbank van die KwaZulu-Natal Hoë Hof, Durban, die bevel van die hof a quo gehandhaaf het, alhoewel dit weens uiteenlopende redes was. Die verskil in benadering tussen die twee uitsprake is interessant en ook belangrik om van kennis te neem. Gevolglik word dié twee uitsprake se beredenering rakende die volgende aspekte geanaliseer en krities bespreek:

(a)      die onderskeid tussen dies cedit en dies venit tesame met gepaardgaande aspekte van die boedelberedderingsproses;^[51]

(b)      die belang van bogenoemde onderskeid vir die uitoefening van die erfgenaam se keuse om te adieer of repudieer met spesifieke verwysing na die formaliteite vir die repudiëring van ʼn erfenis en die vraag of mev Gounden se skriftelike repudiasie van 11 Julie 2013 betyds ontvang is;^[52] en

(c)       die implikasies vir die gemeenskaplike boedel van gades wat in gemeenskap van goed getroud is, spesifiek met betrekking tot die vraag of ʼn gade se toestemming nodig is om ʼn erfenis te repudieer.^[53]

3.2    Dies cedit, dies venit en relevante aspekte van die boedel­beredderings­proses

Die Romeins-Hollandse^[54] beginsel van universele erfopvolging (succession in universitatem) het tot 1833 aan die Kaap toepassing gevind.^[55] Hierdie beginsel het onder meer behels dat ʼn erfgenaam^[56] bates sowel as laste erf.^[57] Du Toit^[58] verwoord hierdie beginsel soos volg:

Roman-Dutch law prescribes that, upon adiation,^[59] the heir succeeded ex lege to the deceased's assets and liabilities, and that the heir had to represent and administer the deceased estate.

Du Toit^[60] noem dat, alhoewel die Romeins-Hollandse reg die aanstelling van ʼn eksekuteur erken het, sodanige eksekuteur se rol beperk was tot die verlening van hulp aan die erfgenaam in die bereddering van die bestorwe boedel. Onder Britse beheer het die Engelse stelsel van eksekuteurskap die Romeins-Hollandse beginsel van universele erfopvolging ingevolge die Kaapse Ordinansie 104 van 1833 vervang.^[61] Gevolglik het die bereddering van ʼn bestorwe boedel nie meer op die erfgenaam neergekom nie, maar die eksekuteur het die boedel geadministreer deur onder meer die volgende: skuld wat die boedel toekom, in te win; die krediteure van die bestorwe boedel te betaal; en die netto bates tussen die oorledene se begunstigdes te verdeel.^[62] Vandag word die rol van die eksekuteur deur die Boedelwet uiteengesit.

Die verskil tussen universele erfopvolging en die hedendaagse rol van die eksekuteur in die bereddering van ʼn bestorwe boedel, is dat ingevolge universele erfopvolging ʼn erfgenaam wat adieer, outomaties eiendomsreg (dominium) oor die bates in die boedel verkry. In die geval waar ʼn eksekuteur aangestel word, is die erfgename se reg om te erf nie meer absoluut of gewaarborg nie, maar hang af van byvoorbeeld die solvensie van die bestorwe boedel. Die praktiese implikasie van laasgenoemde geval word soos volg in Greenberg v Estate Greenberg^[63] verwoord:

The position under our modern system of administering deceased estates is that when a testator bequeaths property to a legatee the latter does not acquire dominium in the property immediately on the death of the testator but what he does acquire is a vested right to claim from the testator's executors ... delivery of the legacy.^[64]

Met verwysing na Jewish Colonial Trust Ltd v Estate Nathan (hierna die Jewish Colonial Trust-saak)^[65] dui Jamneck^[66] aan dat die woord "vestiging" (vesting) in ʼn erfregtelike konteks verwys na die oomblik wanneer ʼn begunstigde (testaat of intestaat) die houer van ʼn reg word, naamlik ʼn vorderingsreg (persoonlike reg) om lewering van die bemaakte of intestate erfenis onvoorwaardelik te eis.^[67] Dit is geykte reg dat ʼn begunstigde hierdie vorderingsreg verkry sodra "die boedel van die oorledene ten opsigte van daardie bevoordeling oopval"^[68] en hierdie oopval van die boedel staan as delatio bekend.^[69] Daar word ook na die oomblik van delatio verwys as dies cedit.^[70]

Dit beteken egter nie noodwendig dat die houer van die vorderingsreg reeds hierdie reg kan afdwing, of die genot wat die bemaking of intestate erfenis inhou, kan begin geniet nie. Die oomblik wanneer die begunstigde wel sy of haar vorderingsreg kan afdwing, staan as dies venit bekend.^[71] Rautenbach^[72] omskryf dies venit gevolglik as die oomblik wanneer ʼn begunstigde lewering van die bemaakte of intestate erfenis kan eis of die dag waarop lewering van die bemaakte voordeel moet plaasvind.^[73]

Tensy ʼn testateur uitdruklik anders in sy of haar testament aandui, word dit vermoed dat die testateur bedoel het dat beide dies cedit en dies venit ten tye van sy of haar dood moet aanbreek.^[74] Die testateur kan egter óf dies cedit óf dies venit of beide uitstel deur onder meer gebruik te maak van ʼn opskortende voorwaarde.^[75] Aangesien die Gounden- en Govender-sake oor die vestiging van regte ten opsigte van ʼn intestate erfporsie handel, val die verskillende wyses van testamentêre uitstel van dies cedit en dies venit egter buite die bestek van hierdie bydrae.^[76] Soortgelyk val die vestiging en afdwinging van regte in die geval waar ʼn geldige testament onuitvoerbaar word, ook buite die bestek van hierdie bydrae.^[77]

In die geval waar ʼn persoon weens die gebrek aan ʼn geldige testament intestaat te sterwe kom,^[78] vind beide dies cedit en dies venit ten tye van die oorledene se dood plaas.^[79] Anders verwoord, dui regter Pillay^[80] (met verwysing na ʼn reeks appèlhofuitsprake^[81] en die werke van verskeie outeurs^[82]) in die hof a quo aan dat dit algemeen aanvaar word dat "inheritance in an intestate estate vests on the death of the deceased".

Met verwysing na die invloed van die boedelberedderingsproses op die uitoefening van die vorderingsreg, dui hoofregter Centlivres in Greenberg v Estate Greenberg^[83] aan dat alhoewel beide dies cedit en dies venit ten tye van die oorledene se dood kan aanbreek, die afdwinging van die begunstigde se vorderingsreg nie onmiddellik ten tye van die oorledene se dood kan plaasvind nie, maar eerder ná bevestiging van die likwidasie- en distribusierekenings.^[84] Hierdie standpunt word gesteun deur waarnemende hoofregter Joubert in De Leef Family Trust v Commissioner for Inland Revenue (hierna die De Leef-saak):^[85]

... [A]ccording to our modern system of administration of deceased estates, the heir or legatee of an unconditional bequest obtains a vested right (dies cedit) to be entitled to the bequest on the death of the testator (a morte testatoris). Such a right is transmissible but his claim is enforceable only at some future time when the executor's liquidation and distribution account has been confirmed (dies venit). He then has an enforceable right to claim payment, delivery or transfer of his bequest (ius in personam ad rem acquirendam).

Bevestiging van die likwidasie- en distribusierekenings deur die Meester word gevolglik in die moderne boedelberedderings­proses beskou as die oomblik waarop dies venit aanbreek.

Dit word egter in die De Leef-saak^[86] uitgelig dat nóg die Boedelwet 66 van 1965 nóg sy voorganger (die Boedelwet 24 van 1913) na die "confirmation of the accounts" verwys. Artikel 35(4) verwys na die nasien ("examination") van die eksekuteur se voorlopige rekening en artikel 35(12) verwys na die situasie waar die eksekuteursrekening reeds ooreenkomstig die prosedure en voorskrifte van artikel 35(4)-(11) ter insae gelê het en daar is geen besware ontvang nie, naamlik dat die eksekuteur onverwyld moet voortgaan om die skuldeisers van die oorledene uit te betaal en die boedel onder die erfgename te verdeel ooreenkomstig die rekening.^[87] Dit word gevolglik deur Corbett et al^[88] voorgestel dat "confirmation" (en derhalwe die aanbreek van dies venit) in hierdie konteks verwys na artikel 35(12) van die Boedelwet, naamlik dat die rekening vir die voorgeskrewe tydperk,^[89] sonder enige besware, ooreenkomstig die bepalings van artikel 35(4)-(11) van die voormelde wet ter insae gelê het, en die eksekuteur gevolglik die skuldeisers kan uitbetaal en die boedel onder die erfgename kan verdeel.^[90] Die bevestiging van die eksekuteursrekening deur die Meester (naamlik die situasie geskets in artikel 35(12)) as die oomblik waarop dies venit aanbreek, word gevolglik ook deur die hof a quo gehandhaaf.^[91] Die hof a quo kom tot die gevolgtrekking dat, aangesien die Meester in die huidige saak nog nie die eksekuteursrekening bevestig ("confirm") het nie, die erfenis self nog nie in die gemeenskaplike boedel van mnr en mev Gounden gevestig het nie.^[92] Soos reeds aangedui,^[93] was mev Gounden se skriftelike repudiasie (sonder die toestemming van mnr Gounden of sy eksekuteurs)^[94] van 11 Julie 2013 beskou as betyds, en die hof a quo het die Meester gelas om sodanige skriftelike repudiëring as geldig, bindend en afdwingbaar te beskou.^[95]

Op appèl argumenteer die appellante^[96] onder meer dat regter Pillay fouteer het deur te bevind dat ʼn erfenis in ʼn instestate erfgenaam vestig wanneer dies venit aanbreek en dat die voormelde regter eerder moes bevind het dat ʼn erfenis in ʼn intestate erfgenaam vestig wanneer dies cedit aanbreek.^[97] Die volbank van die KwaZulu-Natal Hoë Hof, Durban (by monde van regter Koen),^[98] verwys ook na die verskil tussen dies cedit en dies venit soos verwoord in die De Leef-saak,^[99] en die hof a quo se gevolgtrekking word gevolglik gesteun dat:

(a)     dies cedit aangebreek het ten tye van die dood van mev Gounden se suster (reeds voorheen na verwys as die erflater), naamlik dat ʼn onliggaamlik gevestigde reg tot die erfenis^[100] ten tye van die erflater se dood toegeval het; maar

(b)     aangesien die eksekuteursrekening nog nie deur die Meester goedgekeur^[101] is nie, sodanige onliggaamlike gevestigde reg nog nie getransformeer het in ʼn afdwingbare reg om betaling, lewering of oordrag van die erfenis te eis nie – ongeag in wie/wat^[102] hierdie onliggaamlike reg gevestig het.

Met verwysing na die ooreenstemmende beslissing rakende die tydstip van dies cedit en dies venit in die geval van ʼn intestate erfenis deur beide die hof a quo en die appèlhof, kan die verskil tussen dies cedit en dies venit gevolglik vir doeleindes van hierdie bydrae verwoord word soos volg:

(a)     dies cedit as die vestiging van die vorderingsreg in die intestate erfgenaam ten tye van die erflater se dood; teenoor

(b)     dies venit as die vestiging van die erfenis self in die erfgenaam, welke erfenis deur ʼn saaklike reg deur die intestate erfgenaam toegeëien kan word vanaf die oomblik waarop die eksekuteursrekening deur die Meester bevestig of goedgekeur word.

3.3    Repudiasie deur ʼn intestate erfgenaam

Op appèl verwys regter Koen^[103] na die oorspronklike aansoek wat in die hof a quo gedien het en waarin mev Gounden, onder meer, die rede vir haar repudiëring^[104] van die erfenis verduidelik, naamlik dat sy bewus was dat, sou sy die intestate erfenis adieer, dat dié erfenis die gemeenskaplike boedel van haar en mnr Gounden sou toekom; en dat by mnr Gounden se afsterwe sou laasgenoemde se testamentêre begunstigdes (insluitende Me Rahman en Mahomed) gevolglik aanspraak kan maak op die helfte van mev Gounden se intestate erfenis vanaf haar suster. Regter Koen^[105] dui egter aan dat die rede vir die repudiëring irrelevant tot die aansoek was, solank daar ʼn geldige repudiasie was.^[106] Regter Koen^[107] verwys onderskeidelik na mev Gounden se skriftelike repudiasie, welke dokument volgens regter Koen verly is "as it was formally required"^[108] en die informele repudiasie wat vroeër^[109] deur mev Gounden aan die eksekutrise van die erflater se intestate boedel gekommunikeer is.^[110]

Ten spyte van regter Koen se verwysing na "valid renunciation"^[111] en "document executed, as it was formally required",^[112] laat hy nogtans na om laasgenoemde "formaliteit" of vereiste (naamlik ʼn geskrewe repudiëring) te staaf. Dit blyk dat beide die hof a quo en die volbank geskrewe repudiasie van ʼn erfenis as ʼn vanselfsprekende vereiste aanvaar.

Dit blyk egter voorts uit die feite^[113] dat mev Gounden se informele repudiëring deur die Meester verwerp is, nie omdat dit nie op skrif gestel is nie, maar eerder omdat dit sonder die toestemming van mnr Gounden geskied het. Indien in ag geneem word dat die hof a quo tot die gevolgtrekking gekom het dat mev Gounden nie die toestemming van mnr Gounden^[114] nodig gehad het om die intestate erfenis te repudieer nie (soos bevestig deur die volbank op appèl),^[115] ontstaan die vraag of die vroeëre informele repudiëring van mev Gounden voldoende sou wees, indien die hof se vanselfsprekende aanvaarding van skriftelike repudiasie as ʼn vereiste, ongegrond was.

Gevolglik is ʼn bespreking rakende die volgende aspekte noodsaaklik, naamlik die formaliteite in die geval van die repudiëring van spesifiek ʼn intestate erfenis; en die tydperk waarbinne repudiasie kan of moet plaasvind.

3.3.1   Formaliteite vir die repudiëring van ʼn intestate erfenis

Wat die verband tussen die vestiging en afdwinging van regte^[116] en adiasie/repudiasie betref, verwys verskeie outeurs^[117] na die volgende dictum in Crookes v Watson:^[118]

The oft-repeated saying that a legatee does not acquire a legacy unless he accepts it, misplaces the stress; it would be more correct to say that he acquires a right to the subject-matter of the bequest unless he repudiates it.^[119]

Gebaseer op hierdie stelling, dui De Waal en Schoeman-Malan^[120] aan dat ʼn begunstigde se reg outomaties vestig ten tye van dies cedit (wat intestaat ten tye van die dood van die oorledene is),^[121] sonder dat die begunstigde noodwendig ʼn aanduiding van sy of haar aanvaarding van die erfenis hoef te gee, of selfs bewus van die erfenis hoef te wees.^[122] Gevolglik word dit aanvaar dat, tensy ʼn begunstigde die erfenis "uitdruklik" gerepudieer het, hy of sy die erfenis aanvaar het.^[123] Van der Merwe en Rowland^[124] is derhalwe van mening dat repudiasie as ʼn ontbindende voorwaarde beskou moet word, naamlik dat ʼn begunstigde die reghebbende^[125] word en "dit bly indien hy nie repudieer nie".^[126] Met inbegrip van enkele uitsonderings, vind adiasie van ʼn erfenis gevolglik outomaties plaas, aangesien die erfenis slegs voordeel inhou en tot geen aanspreeklikheid lei nie.^[127] Die praktiese implikasie hiervan is dat geen voorgeskrewe formaliteite vir die aanvaarding van ʼn onvoorwaardelike testamentêre bemaking en, meer spesifiek vir die doeleindes van hierdie bydrae, ʼn intestate erfenis bestaan nie.^[128] Gevolglik dui Erasmus et al^[129] aan dat adiasie uitdruklik of stilswyend kan geskied. Dit kan byvoorbeeld uit die optrede van die begunstigde afgelei word, deurdat hy of sy met die boedelbates omgaan in sy of haar hoedanigheid as erfgenaam.^[130] So dui Corbett et al^[131] aan dat aanvaarding van ʼn erfenis neerkom op geïmpliseerde adiasie. Sou mev Gounden byvoorbeeld gelde uit die bestorwe boedel tydens die beredderingsproses ontvang het, sou sodanige ontvangs kon neerkom op mev Gounden se keuse om te adieer, welke optrede teenstrydig tot die bedoeling om te repudieer sou wees.^[132]

Soos hierbo aangedui, is daar uitsonderings op die reël dat adiasie van ʼn erfenis outomaties en gevolglik sonder formaliteite plaasvind. Waar ʼn erfenis met die een of ander verpligting of las^[133] gepaard gaan of waar die testateur oor die begunstigde se bates beskik,^[134] moet die begunstigde sy of haar keuse om te adieer of te repudieer, uitdruklik te kenne gee.^[135] Hierdie toedrag van sake staan as die "leerstuk van eleksie/keuse" bekend, en die begunstigde se keuse om te adieer of te repudieer word skriftelik gedokumenteer by wyse van ʼn adiasie- of repudiasiesertifikaat, welke sertifikaat by die Meester tesame met die eksekuteursrekening ingehandig word.^[136] Dié leerstuk vind nie toepassing in die geval van intestate erfopvolging nie.^[137]

Die vraag ontstaan gevolglik of die repudiëring van ʼn erfenis in die geval waar die leerstuk van eleksie nie ter sprake is nie (soos in dié geval ʼn intestate erfenis), skriftelik moet geskied al dan nie. Met enkele uitsonderings blyk dit dat die vernaamste werke op die gebied van die Suid-Afrikaanse erfreg en boedelbereddering^[138] bloot aandui dat repudiasie in die algemeen skriftelik moet geskied, sonder dat gesag vir hierdie stelling aangebied word.^[139] Jamneck^[140] dui byvoorbeeld aan dat adiasie (uitgesluit die toepassing van die leerstuk van eleksie) in die meeste gevalle uit die begunstigde se optrede afgelei kan word en sodanige stelling word gestaaf deur verwysing na ʼn aantal hofsake.^[141] Hierdie stelling word deur Jamneck^[142] opgevolg deur ʼn ongestaafde:

By contrast, repudiation is not readily inferred from conduct and written proof is usually required.

De Clercq et al^[143] dui aan dat wanneer ʼn begunstigde ʼn voordeel wat nie aan ʼn modus gekoppel is nie repudieer, sodanige repudiëring as "unusual behaviour" beskou word en die eksekuteur sodanige repudiasie gevolglik skriftelik moet ontvang. Laasgenoemde word egter nie gestaaf nie. Ook Van der Merwe en Rowland^[144] maak die volgende ongestaafde stelling: "Die Meester vereis skriftelike bewys van repudiasie in alle gevalle waar die bevoordeelde nie die bemaking aanvaar nie." Erasmus et al^[145] gebruik laasgenoemde (ongestaafde) stelling deur Van der Merwe en Rowland om die volgende te staaf: "Written proof of adiation is usually required where acceptance of the benefit will impose a burden on the beneficiary, or of repudiation where no burden is imposed."^[146] De Waal en Schoeman-Malan^[147] se "[w]ritten repudiation is also required where no such obligation has been placed on the beneficiary" word wel gestaaf, maar sodanige stawing verwys na die bronne waar dié stelling oorspronklik ongestaaf was, naamlik Van der Merwe en Rowland, De Clercq et al en Erasmus et al hierbo.

Dit is vreemd dat Erasmus et al^[148] in dieselfde paragraaf waarin genoem word dat geskrewe bewys van repudiasie nodig is in gevalle waar geen verpligting op die begunstigde geplaas word nie, ook verwys na Voet 29.2.33^[149] waarin die metodes van repudiëring deur sui et necessarii heredes^[150] en extranei heredes^[151] in die Romeinse reg uiteengesit word:

… [I]t is passed over by own heirs when they refrain, and thus either touch nothing in the inheritance, or make a declaration judicially or extra judicially that they do not wish to keep the inheritance from their father. Stranger heirs reject. Such a rejection can on the analogy of an adiation take place not only by words, but also in fact and by any other token of will. It has nevertheless been advised above that own heirs cannot refrain if they have filched anything from the inheritance, or have fulfilled a potestative condition, though stranger heirs can do so. In general all who have once obtained an inheritance by adiating or by intermeddling cannot reject, inasmuch as they always remain heirs.^[152]

Erasmus et al^[153] verwoord bogenoemde soos volg: "A beneficiary may repudiate an inheritance … by any means which unequivocally express or imply his or her intention to do so."^[154] Erasmus et al^[155] sluit egter dié bespreking af met die kontrasterende opmerking (soos hierbo aangehaal), dat geskrewe bewys van repudiasie nodig is in gevalle waar geen verpligting op die begunstigde geplaas word nie.

Alhoewel Wiechers en Vorster^[156] na die vereistes vir ʼn "aanvaarbare" (geskrewe) adiasie- of repudiasiesertifikaat verwys, slaan sodanige vereistes op die geval waar die leerstuk van eleksie toepassing vind. Ook LexisNexis se Practical Guidance^[157] verwys slegs na skriftelike repudiasie (met ʼn voorbeeld) in die konteks waar die leerstuk van eleksie toepassing vind.

Met verwysing na De Clercq et al^[158] se stelling dat skriftelike repudiasie nodig is, aangesien dit ongewoon vir ʼn begunstigde is om ʼn erfenis wat nie aan ʼn verbintenis gekoppel is nie,^[159] te repudieer (soos in die geval van ʼn intestate erfgenaam), kan daar tot die gevolgtrekking gekom word dat sodanige skriftelike "vereiste" eerder ʼn praktyksriglyn is as wat dit van regsweë voorgeskryf word. Hierdie gevolgtrekking word versterk deur inter alia Jamneck^[160] en Erasmus et al^[161] se verwysing na skriftelike repudiëring wat in die normale gang van sake ("usually") vereis word.

Alhoewel skriftelike repudiasie waar die leerstuk van eleksie nie toepassing vind nie, nie van regsweë voorgeskryf word nie, wil dit tog voorkom asof skrif wél vir praktiese doeleindes in die bereddering van ʼn bestorwe boedel nodig is. Sodanige praktiese belang sluit die oordrag van onroerende eiendom in, aangesien bewys van enige afstanddoening of repudiasie van ʼn erfenis deel uitmaak van die dokumente wat by die akteskantoor ingedien moet word vir die uiteindelike oordrag van onroerende eiendom.^[162] Hierdie toedrag van sake is egter ook gebaseer op ʼn praktyksriglyn (Deeds Office Practice). Die uiteindelike oordrag van eiendom beteken dan ook dat die Meester reeds die eksekuteursrekening "goedgekeur/bevestig"^[163] het en dat die boedel daadwerklik verdeel kan word.

Alhoewel die hof in die Govender-saak^[164] na "valid renunciation" verwys in die konteks van geskrewe repudiëring soos daar formeel vereis ("formally required") is, kan daar tot die gevolgtrekking gekom word dat sodanige skriftelike repudiëring waar die leerstuk van eleksie nie ter sprake is nie, bloot ʼn praktyksriglyn is. Die Meester se oorspronklike verwerping van mev Gounden se informele repudiëring^[165] sou heel moontlik anders verloop het sou die Meester toe reeds bewus gewees het van die hof (beide a quo en op appèl) se interpretasie van artikel 15(3)(b)(iii) van die Huweliksgoederewet (naamlik dat toestemming van ʼn gade, getroud in gemeenskap van goed, nie nodig is om ʼn erfenis te repudieer nie).^[166] Mev Gounden se beswaar teen die eerste eksekuteursrekening, naamlik dat sy steeds in die distribusierekening as ʼn erfgenaam gelys word, ondanks die feit dat sy die eksekutrise (informeel) in kennis gestel het dat sy nie wil erf nie, sou dan heel moontlik deur die Meester aanvaar gewees het, met opskrifstelling van die repudiëring as formaliteit, indien nodig.

3.3.2   Die tydstip waarop repudiasie moet geskied

Soos reeds aangedui,^[167] het regter Pillay^[168] in die hof a quo tot die gevolgtrekking gekom dat mev Gounden ten tye van die aanbreek van dies cedit (naamlik ten tye van die dood van haar suster), ʼn reg verkry het om haar (intestate) erfenis op te eis. Regter Pillay^[169] stel dit egter duidelik dat hierdie reg nie ʼn reg op die erfenis self is nie, aangesien die erfenis self eers in mnr en mev Gounden se gemeenskaplike boedel sou gevestig het nadat die likwidasie- en distribusierekeninge sonder enige besware ter insae gelê het.^[170] In die onderhawige geval het die Meester nog nie die eksekuteursrekening goedgekeur nie, en krediteure kon nog hul eise instel.^[171] Gevolglik was regter Pillay van mening dat mev Gounden "was free to dispose of her inheritance as she pleased" totdat dies venit aangebreek het.^[172] Op appèl bevraagteken regter Koen^[173] egter die juistheid van hierdie stelling, sou dit daarop neerkom dat repudiëring post dies venit nie moontlik is nie – dit wil sê (in die lig van die bespreking in afdeling 3.2 hierbo) dat repudiëring deur ʼn begunstigde^[174] nie moontlik is nadat die Meester die eksekuteursrekening "goedgekeur/bevestig"^[175] het nie. Regter Koen^[176] gee toe dat die meeste gevalle van repudiëring voor dies venit sal plaasvind, maar "in the absence of conduct inconsistent with an election to renounce, there is probably no bar to a renunciation post dies venit within a reasonable time".

Volgens regter Koen is repudiasie gevolglik moontlik selfs nadat die Meester die eksekuteursrekening reeds goedgekeur het, mits dit binne ʼn redelike tyd ná dies venit geskied. Wat ʼn "redelike tyd" behels, is egter debatteerbaar. In In re Estate Late LJ Steytler^[177] is "redelike tyd"^[178] vir die uitoefening van ʼn begunstigde se keuse verwoord as:

… a beneficiary need not adiate until he knew what his rights were, ie until the estate was in a position to be distributed … .

Erasmus et al^[179] dui aan dat dié stelling twee moontlike interpretasies kan hê, naamlik:

(a)      dat die begunstigde nie nodig het om sy of haar keuse uit te oefen alvorens die eksekuteur in staat is om sy of haar likwidasie- en distribusierekenings op te stel nie; of

(b)      dat die begunstigde nie nodig het om te adieer (of dan in die huidige geval, te repudieer) alvorens die eksekuteursrekening ter insae gelê het (en daaropvolgend deur die Meester goedgekeur/bevestig is) en die eksekuteur in staat is om die boedel te verdeel nie.

Aangesien die eksekuteur nie sy of haar distribusierekening kan opstel en die boedel ooreenkomstig kan verdeel^[180] tensy die begunstigde sy of haar keuse voor sodanige moment uitgeoefen het nie, is Erasmus et al^[181] van mening dat interpretasie (b) hierbo nie prakties uitvoerbaar is nie. Erasmus et al^[182] ondersteun gevolglik interpretasie (a) hierbo, naamlik dat die begunstigde nie nodig het om sy of haar keuse uit te oefen alvorens die eksekuteur in staat of by magte is om die distribusierekening op te stel nie, maar dat sodanige keuse wel uitgeoefen moet word vanaf die oomblik wanneer die eksekuteur wel in so ʼn posisie is, maar voordat die rekening ter insae lê. Uit regter Koen se standpunt dat repudiasie ná dies venit moontlik is (mits dit binne ʼn redelike tyd geskied), blyk dit dat regter Koen eerder interpretasie (b) hierbo in In re Estate Late LJ Steytler^[183] aanhang, aangesien dies venit daarin gedefinieer word as die periode(s) waartydens die rekeninge ter insae gelê het (sonder beswaar, of die omstandighede in artikel 35(12) van die Boedelwet genoem, en die eksekuteur gevolglik kan voortgaan met die betaling van skuldeisers en die verdeling van die boedel). In die lig van Erasmus et al^[184] se beswaar teen interpretasie (b) soos hierbo uiteengesit, is die praktiese uitvoerbaarheid van dié obiter dictum deur regter Koen^[185] egter te betwyfel.

Wanneer die eksekuteursrekening ter insae gelê het, en geen beswaar is deur die begunstigdes ten opsigte van die distribusierekening ontvang nie, word aanvaar dat die begunstigdes die erfenis aanvaar het, gebaseer op die bespreking in afdeling 3.3.1 hierbo.^[186] Uit ʼn praktiese oogpunt kan gevra word of die 21 dae insaetydperk dan nie ook dien as die redelike tyd waarbinne die begunstigde(s) moet repudieer nie. Met ander woorde, kan repudiasie (indien nie al vroeër te kenne gegee is nie) beskou word as ʼn beswaar teen die distribusierekening? Die beswaar moet dan ooreenkomstig artikel 35(7) van die Boedelwet in elk geval skriftelik geskied.^[187]

3.4    Repudiëring en die toestemming (al dan nie) van gades getroud in gemeenskap van goed

Soos reeds aangedui,^[188] was mnr en mev Gounden in gemeenskap van goed getroud, alhoewel hulle ten tye van mnr Gounden se dood reeds 35 jaar van mekaar vervreem was. Ingevolge artikel 14 van die Huweliksgoederewet oefen gades wat in gemeenskap van goed getroud is, gelyke beheer oor die gemeenskaplike boedel^[189] uit.^[190] Anders gestel, dui Skelton et al^[191] aan dat, behalwe vir enkele statutêre uitsonderings, beide gades oor bestuursbevoegdhede met betrekking tot die gemeenskaplike boedel beskik.

Die vraag in beide die hof a quo en op appèl was of mev Gounden se repudiëring van die intestate erfenis, sonder mnr Gounden se toestemming,^[192] geldig was, aangesien die partye in gemeenskap van goed getroud was. Volgens regter Pillay^[193] vereis die onderhawige geval ʼn "interpretasie" van artikel 15(2)-(3)^[194] van die Huweliksgoederewet en meer spesifiek artikel 15(3)(b)(iii), wat bepaal dat:

... ʼn [g]ade mag nie sonder die toestemming van die ander gade – ... (b) geld wat aan dié ander gade of die gemeenskaplike boedel verskuldig is of toeval by wyse van – (iii) erflating, legaat, skenking, beurs of prys aan die ander gade nagelaat, bemaak, gemaak of toegeken; ... ontvang nie;^[195]

Regter Pillay^[196] kom egter tot die gevolgtrekking dat artikel 15(3)(b)(iii) ondubbelsinnig is en dit blyk duidelik uit die teks dat die toestemming van die ander gade slegs vereis word waar dit gaan om die ontvangs van ʼn erfenis wat die gemeenskaplike boedel toekom. Die ander gade^[197] se toestemming is gevolglik nie nodig indien die erfgenaam gade afstand van ʼn erfenis doen nie – soos in die onderhawige geval.^[198] Die hof bevestig dat die "power of acceptance or rejection" van die erfenis by die erfgenaam berus en dat die gemeenskaplike boedel nie die erfgenaam was nie, maar slegs mev Gounden.^[199] Regter Pillay^[200] kom om dié rede tot die gevolgtrekking dat mev Gounden nié mnr Gounden se toestemming nodig gehad het om die intestate erfenis te repudieer nie.^[201]

Die eksekuteurs van mnr Gounden se bestorwe boedel het wel versoek dat woorde soos "verwerp" of "afstand doen" by artikel 15(3)(b)(ii) ingelees moet word, sodat die "ander gade" se toestemming ook nodig is in die geval van repudiëring van ʼn erfenis.^[202] Regter Pillay^[203] is egter die mening toegedaan dat sodanige situasie sal neerkom op:

... a far-reaching intervention that cannot be entertained in the circumstances of this case. This case clearly exposes and takes into account why it is necessary to allow the heir to retain the power of acceptance or rejection of an inheritance. That is part of our common law and cannot be varied for the convenience of some parties. In this case the parties who seek to share in the estate of Somnaidoo are the intervening parties who had no relationship to Somnaidoo. Given the prolonged estrangement between the first applicant and the deceased it is unconscionable and repugnant to permit the amendment suggested by the third and fourth respondents.

Opsommenderwys kom regter Pillay tot die gevolgtrekking dat die bevoegdheid om te adieer of te repudieer in mev Gounden gevestig het; dat mev Gounden se skriftelike repudiasie van 11 Julie 2013 betyds was;^[204] en dat, aangesien artikel 15(3)(b)(iii) van die Huweliksgoederewet die toestemming van die ander gade^[205] slegs vereis indien ʼn erfenis aanvaar word, mnr Gounden^[206] se toestemming in hierdie geval (synde repudiasie van ʼn erfenis), nie nodig was nie.^[207] Gevolglik is die Meester in die hof a quo gelas om mev Gounden se skriftelike repudiasie van 11 Julie 2013 as geldig, bindend en afdwingbaar te beskou.^[208]

Soos vroeër aangedui^[209] het die volbank van die KwaZulu-Natal Hoë Hof, Durban, die bevel van die hof a quo gehandhaaf, maar weens uiteenlopende redes. Die vernaamste verskil in argument het dit gehad oor die interpretasie van artikel 15(3)(b)(iii) van die Huweliksgoederewet. Volgens regter Koen^[210] se interpretasie en toepassing van artikel 15(3)(b)(iii), is mev Gounden die "ander gade" en nie mnr Gounden^[211] nie:

The prohibition is against a 'spouse' receiving 'any money due or accruing' to the 'other spouse', 'without the consent of the other spouse' in respect of an 'inheritance, legacy, donation, bursary or prize left, bequeathed, made or awarded to the other spouse'.

In die onderhawige geval het dit oor die intestate erfenis wat mev Gounden uit hoofde van die toepassing van die Wet op Intestate Erfopvolging toekom, gegaan. Mev Gounden is gevolglik die "ander gade" waarna artikel 15(3)(b)(iii) se "... erflating ... aan die ander gade ... toegeken" verwys.^[212] Mnr Gounden (as die "gade") mag gevolglik nie hierdie gelde wat mev Gounden (as die "ander gade") toekom, ontvang sonder haar toestemming nie.^[213] Regter Koen^[214] kom derhalwe tot die gevolgtrekking dat:

Mr Gounden, or the first and second appellants after his death, could not receive any 'money due or accruing to that other spouse [ie, the first respondent] or the joint estate by way of ... inheritance' … only the first respondent as 'the other spouse' could 'receive' and hence deal with any such inheritance which might be due or accrue to her or the joint estate … she would 'receive' any inheritance and be entitled to deal with it to the exclusion of her spouse.^[215]

Die praktiese implikasie van die volbank se bevinding is dat mnr Gounden nie die erfenis waarop mev Gounden geregtig was, self kon ontvang (alhoewel dit deel van die gemeenskaplike boedel sou word) sonder mev Gounden se toestemming nie,^[216] en dat mnr Gounden eweneens ook nie die gevestigde reg (vorderingsreg) kon verkry wat mev Gounden (en die gemeenskaplike boedel) toegekom het by die dood van haar suster (dies cedit) sonder mev Gounden se toestemming nie.^[217] Gevolglik:

... if the first respondent wished to renounce the benefit of receiving such inheritance (or the vested right to claim such inheritance) then it was for the first respondent and for her alone, and not Mr Gounden as well, to decide.^[218]

Aangesien mev Gounden se erfenis^[219] wat buitestaanders (soos krediteure) betref, deel van die gemeenskaplike boedel uitmaak, oorweeg regter Koen^[220] die moontlikheid of mev Gounden se repudiasie dan sou neerkom op ʼn skenking van ʼn bate van die gemeenskaplike boedel aan ʼn ander persoon wat in artikel 15(3)(c) verbied word tensy die toestemming van die ander gade verkry is.^[221] Regter Koen^[222] dui egter aan dat repudiëring nie neerkom op skenking van die bate in die gemeenskaplike boedel aan ʼn ander persoon nie, aangesien die verdere vererwing van die "renounced" erfenis in die geval van intestate erfopvolging, volgens regsweë sal geskied, naamlik volgens die bepalings van die Wet op Intestate Erfopvolging.^[223]

4    Gevolgtrekking

Hierdie bydrae het ten doel gehad om die twee uitsprake se beredenering rakende die volgende drie aspekte te analiseer en krities te bespreek, naamlik: die onderskeid tussen dies cedit en dies venit; die belang van hierdie onderskeid vir die uitoefening van ʼn begunstigde se keuse om te adieer of te repudieer; en die implikasies vir die gemeenskaplike boedel van gades getroud in gemeenskap van goed.

Beide die hof a quo en die volbank bevestig dat dies cedit in die geval van intestate erfopvolging ten tye van die dood van die oorledene plaasvind en dat dies venit, weens doelmatigheidsredes, verwys na die oomblik waarop die Meester die eksekuteursrekening ooreenkomstig artikel 35(12) van die Boedelwet "goedkeur" of "bevestig".^[224]

Beide die uitsprake is dit ook eens dat die keuse om ʼn erfenis te repudieer (of te adieer),^[225] die persoon toekom wat ʼn direkte belang daarby het, naamlik die erfgenaam. Voorts is beide uitsprake dit eens dat gedurende die tydperk tussen dies cedit en dies venit die reg om die keuse uit te oefen, die erfgenaam toekom en nie die gemeen­skaplike boedel nie.^[226]

Volgens die hof a quo kan die erfgenaam sy of haar keuse uitoefen vanaf dies cedit tot en met dies venit, terwyl die volbank (by monde van regter Koen) obiter dictum aandui dat repudiasie post dies venit (binne ʼn redelike tyd) ook moontlik kan wees.^[227] Die praktiese implikasies vir die afhandeling van die boedel in die lig van hierdie obiter dictum word egter bevraagteken.^[228] Terwyl dit algemeen aanvaar word dat ʼn begunstigde se keuse om ʼn erfenis te aanvaar, uit sy of haar gedrag afgelei kan word,^[229] word daar aan die hand gedoen dat repudiasie as ʼn beswaar teen die eksekuteursrekening (spesifiek die distribusierekening) beskou moet word.^[230] Die 21 dae insaetydperk kan gevolglik as ʼn redelike tyd beskou word waarbinne die begunstigde sy of haar keuse moet uitoefen.

Alhoewel beide uitsprake tot die uiteindelike gevolgtrekking kom dat mnr Gounden se toestemming nie nodig was om die intestate erfenis te repudieer nie, verskil die uitsprake met betrekking tot die interpretasie van artikel 15(3)(b)(iii) van die Huweliksgoederewet:

(a)      Volgens regter Pillay se interpretasie van artikel 15(3)(b)(iii) is mnr Gounden die "ander gade" wie se toestemming deur mev Gounden (as die gade) nodig was om die erfenis te ontvang. Regter Pillay dui egter aan dat die tersaaklike feite handel met die repudiasie van ʼn erfenis, en aangesien artikel 15(3)(b)(iii) slegs voorsiening maak vir die ontvang van ʼn erfenis, mnr Gounden se toestemming gevolglik nie nodig was nie.^[231]

(b)      Volgens regter Koen se interpretasie en toepassing van artikel 15(3)(b)(iii), is mev Gounden die "ander gade" en nie mnr Gounden nie. Gevolglik was dit mev Gounden (as die gade wat ʼn erfenis ontvang/toekom) wat toestemming moes verleen alvorens mnr Gounden sodanige gelde kon ontvang – wat natuurlik nooit die geval was nie.^[232]

Alhoewel die twee uitsprake dieselfde resultaat oplewer, word die volbank se letterlike interpretasie van artikel 15(3)(b)(iii) van die Huweliksgoederewet verwelkom gesien in die lig van die toepassing van die presedentestelsel, maar ook weens die indirekte beskerming wat die volbank se interpretasie van artikel 15(3)(b)(iii) aan intestate erfgename bied. In die inleiding is daar verwys na die feit dat ʼn testateur kan bepaal dat ʼn bemaakte voordeel nie deel van die gemeenskaplike boedel van die begunstigde en sy of haar gade, sal val nie. Weens artikel 15(3)(b)(iii) se ongekwalifiseerde verwysing na "erfenis" (met ander woorde, hetsy ʼn testate of intestate erfenis), word die intestate erfgenaam wat in gemeenskap van goed getroud is, gevolglik ook in ʼn mate beskerm, deurdat die intestate erfgenaam-gade (as die "ander gade"), toestemming moet verleen voordat sy of haar gade die (erfenis) geld kan ontvang.

Bibliografie

Literatuur

Corbett et al Law of Succession

Corbett MM et al The Law of Succession in South Africa (Juta Kaapstad 1980)

De Clercq et al Deceased Estates

De Clercq B et al Deceased Estates 11^de uitg (LexisNexis Durban 2017)

De Groot Inleidinge

De Groot H Inleidinge tot de Hollandsche Rechtsgeleerheid en Aanmerkingen door S Groenewegen van der Made met Latynsche Aantekeningen door W Schorer (Gillissen Middelburg 1760)

De Waal en Schoeman-Malan Law of Succession

De Waal MJ en Schoeman-Malan MC Law of Succession 5^de uitg (Juta Kaapstad 2015)

Du Bois et al Wille's Principles of South African Law

Du Bois F et al Wille's Principles of South African Law 9^de uitg (Juta Kaapstad 2007)

Du Plessis Borkowski's Textbook on Roman Law

Du Plessis P Borkowski's Textbook on Roman Law 4^de uitg (Oxford University Press Oxford 2010)

Du Toit 2014 Ars Aequi

Du Toit F "Roman-Dutch Law in Modern South African Succession Law" 2014 Ars Aequi 278-285

Eiselen 2015 TSAR

Eiselen S "Krediethersiening, Gemeenskap van Goed en Bestorwe Boedels" 2015 TSAR 153-159

Erasmus et al "Wills and Succession"

Erasmus HJ et al "Wills and Succession, Administration of Deceased Estates and Trusts" in Joubert WA (red) The Law of South Africa - Volume 31 2^de uitg (LexisNexis Kaapstad 2011)

Heaton, Church en Church "Marriage"

Heaton J, Church J en Church J "Marriage" in Joubert WA (red) The Law of South Africa - Volume 16 2^de uitg (LexisNexis Kaapstad 2006)

Jamneck "Contents of Wills"

Jamneck J "Contents of Wills: Absolute Bequests, Conditions, the Modus and Estate Massing" in Jamneck J en Rautenbach C (reds) The Law of Succession in South Africa 3^de uitg (Oxford University Press Kaapstad 2017) 143-162

Jamneck "Testate Succession"

Jamneck J "Testate Succession: General Rules" in Jamneck J en Rautenbach C (reds) The Law of Succession in South Africa 3^de uitg (Oxford University Press Kaapstad 2017) 47-58

Jamneck 2014 PER

Jamneck J "The Problematic Practical Application of Section 1(6) and 1(7) of the Intestate Succession Act under a New Dispensation" 2014 PER 972-997

Jamneck en Rautenbach Erfreg in Suid-Afrika

Jamneck J en Rautenbach C (reds) Erfreg in Suid-Afrika 3^de uitg (Oxford University Press Kaapstad 2017)

McCullough "Adiation v Repudiation"

McCullough M "Adiation v Repudiation" in LexisNexis Practical Guidance Trusts, Wills and Estates (LexisNexis Durban Datum Onbekend) (Aanlyn)

Paleker "Capacity to Inherit"

Paleker M "Capacity to Inherit" in Jamneck J en Rautenbach C (reds) The Law of Succession in South Africa 3^de uitg (Oxford University Press Kaapstad 2017) 107-124

Paleker "Intestate Succession"

Paleker M "Intestate Succession" in Jamneck J en Rautenbach C (reds) The Law of Succession in South Africa 3^de uitg (Oxford University Press Kaapstad 2017) 25-45

Prinsloo Spreekwoorde

Prinsloo AF Spreekwoorde en waar hulle vandaan Kom (Pharos NB Uitgewers Kaapstad 2009)

Rautenbach "Introduction"

Rautenbach C "Introduction" in Jamneck J en Rautenbach C (reds) The Law of Succession in South Africa 3^de uitg (Oxford University Press Kaapstad 2017) 1-23

Robinson et al Introduction to South African Family Law

Robinsons JA et al Introduction to South African Family Law 5^de uitg (Printing Things Potchefstroom 2012)

Skelton et al Familiereg

Skelton A et al Familiereg in Suid-Afrika (Oxford University Press Kaapstad 2011)

Sonnekus 1996 TSAR

Sonnekus JC "Adiasie, Insolvensie en Historiese Perke aan die Logiese" 1996 TSAR 240-254

Sonnekus 2000 TSAR

Sonnekus JC "Delatio en Falacia in die Hoogste Hof" 2000 TSAR 793-808

Sonnekus 2003 TSAR

Sonnekus JC "Privé Bates van Gades Getroud in Gemeenskap - Insolvensie en die Erfreg – Du Plessis v Pienaar 2003 1 SA 671 (HHA)" 2003 TSAR 575-579

Stevens 2001 SALJ

Stevens R "RIP Testator: Wessels NO v De Jager en ʼn Ander NNO" 2001 SALJ 230-236

Van der Linden Koopmans Handboek

Van der Linden J Regtsgeleerd, Practicaal en Koopmans Handboek (Allart Amsteldam 1800)

Van der Merwe "Things"

Van der Merwe CG "Things" in Joubert WA (red) The Law of South Africa - Volume 27 2^de uitg (LexisNexis Kaapstad 2014)

Van der Merwe et al "Republic of South Africa"

Van der Merwe CG et al "The Republic of South Africa" in Palmer VV (red) Mixed Jurisdictions Worldwide: The Third Legal Family 2^de uitg (Cambridge University Press Cambridge 2012) 95-215

Van der Merwe en Rowland Suid-Afrikaanse Erfreg

Van der Merwe NJ en Rowland CJ Die Suid-Afrikaanse Erfreg 6^de uitg (JP van der Walt Pretoria 1990)

Van Zyl Universele Opvolging

Van Zyl FJ Universele Opvolging in die Suid-Afrikaanse Erfreg (LLD proefskrif Universiteit van Stellenbosch 1981)

Voet Commentarius ad Pandectas

Voet J Commentarius ad Pandectas (1698-1704) (Engelse vertaling en aantekeninge deur Gane P Commentary on the Pandects (LexisNexis Durban 1955)

Wiechers en Vorster Administration of Estates

Wiechers NJ en Vorster I Administration of Estates (LexisNexis Durban 1996-, soos opgedateer 2018)

Regspraak

Bielovich v The Master 1992 4 SA 736 (N)

Bopape v Moloto 2000 1 SA 383 (T)

Botha v Botha 1979 3 SA 792 (T)

Commissioner for Inland Revenue v Estate Crew 1943 AD 656

Crookes v Watson 1956 1 SA 277 (A)

De Leef Family Trust v Commissioner for Inland Revenue [1993] ZASCA 46; 1993 3 SA 345 (A)

Estate Smith v Estate Follet 1942 AD 364

Ex parte Alberts 1944 TPD 187

Ex parte Benadie 1930 OPD 51

Ex parte Coleman Jr 1938 OPD 4

Ex parte Webb 1952 2 SA 541 (W)

Eyssell v Barnes [2000] JOL 23413 (N)

Gounden v Master of the High Court [2015] JOL 32896 (KZD)

Govender v Gounden 2019 2 SA 262 (KZD)

Greenberg v Estate Greenberg 1955 3 SA 361 (A)

Harris v Assumed Administrator, Estate MacGregor 1987 3 SA 563 (A)

In re Estate Late LJ Steytler 1946 2 PH G35 (C)

Jewish Colonial Trust Ltd v Estate Nathan 1940 AD 163

Kellerman v Van Vuuren 1994 4 SA 336 (T)

Mthembu v Letsela 2000 3 SA 867 (HHA)

Secretary for Inland Revenue v Estate Roadknight 1974 1 SA 253 (A)

Union Government (Minister of Finance) v Olivier 1916 AD 74

Van Schoor's Trustees v Executor of Muller (1858) 3 Searle 131

Visser v Hull 2010 1 SA 521 (WCC)

Weiner v The Master 1976 2 SA 830 (T)

Wessels v De Jager [2000] ZASCA 132; 2000 4 SA 924 (HHA)

Wetgewing

Boedelwet 24 van 1913

Boedelwet 66 van 1965

Insolvensiewet 24 of 1936

Kaapse Ordinansie 104 van 1833

Wet op Hereregte 40 van 1949

Wet op Huweliksgoedere 88 van 1984

Wet op Intestate Erfopvolging 81 van 1987

Wet tot Wysiging van die Erfreg 43 van 1992

Internetbronne

Afrikaans.com Datum Onbekend https://afrikaans.com/leefstyl/afrikaanse-liplekker-idiome/

Afrikaans.com Datum Onbekend Liplekker-idiome https://afrikaans.com/
leefstyl/afrikaanse-liplekker-idiome/ geraadpleeg 23 September 2019

LYS VAN AFKORTINGS

PER	Potchefstroomse Elektroniese Regsblad
SALJ	South African Law Journal
TSAR	Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg

 

---

---