---

Saaknommer: 77/85
WHN

JAN PEDISE Appellant

en

DIE STAAT Respondent

JOUBERT, AR.
IN DIE HOOGGEREGSHOF VAN SUID-AFRIKA

APPELAFDELING

In die saak tussen:

JAN PEDISE Appellant

en

DIE STAAT Respondent

Coram: JOUBERT, HOEXTER et BOTHA ARR

Verhoor: 23 Augustus 1985

Gelewer: 30 Augustus 1985

UITSPRAAK

JOUBERT, AR:

/Op ..........

2

Op 27 November 1984 is die appellant, 'n

29 jarige Swartman, in die Kuruman/Vryburg Rondgaande

Plaaslike Afdeling te Vryburg deur MALHERBE R en twee

assessore daaraan skuldig bevind dat hy op Sondag 11 Maart

1984 Hentsie Strauss (hierna _"Hentsie" genoem) en Jakob

Strauss (hierna _"Jakob" genoem) op die plaas Randjies in

die distrik Postmasburg verrnoor het. Die verhoorhof

het bevind dat daar ten aansien van beide moorde geen

versagtende omstandighede was nie en die appellant is

gevolglik dubbele doodvonnisse opgelê. Met verlof

ingevolge art 316(8)(c)(ii ) van die Strafproseswet 51

van 1977 kom die appellant na hierdie Hof in hoër

beroep teen sy twee doodvonnisse.

/Uit .......
3
Uit die aanvaarde getuienis en bevindings van
die verhoorhof blyk kortliks die volgende aangaande die
tersaaklike agtergrond en omstandighede wat op die pleging
van die rnoorde betrekking het. Die appellant het in
die distrik Postmasburg op die plaas Rekord van mnr Kruger
grootgeword. Toe die dubbele moorde op die aangrensende
plaas Randjies van mnr Markram gepleeg is, was die appellant
'n paar maande werkloos. Hy het die aand van 10 Maart
1984 vir sy ma by 'n veepos op die plaas Rekord gekuier.
Die oggend van 11 Maart 1984 is hy na die opstal van die
plaas Rekord. Toe hy uitvind dat mnr Kruger en sy vrou
nie tuis was nie het hy by die woonhuis ingebreek waar
hy o.a. 'n bottel whisky, 'n 22 vuurwapen en ammunisie
gesteel het. Volgens mnr Kruger se getuienis was die

/bottel

4
bottel whisky "miskien 'n klein bietjie meer as half".

Daarenteen het die appellant beweer dat dit 'n vol bottel

was. Die verhoorhof het mnr Kruger se getuienis oor

die hoeveelheid whisky aanvaar en die appellant s'n

verwerp. Die appellant het toe gestap na die plaas

Randjies om te gaan kuier. Op pad het hy 'n half bottel

brandewyn uitgedrink, 'n zol dagga gerook en geslaap. Die

leë bottel brandewyn het die appellant na sy arrestasie

aan die polisie gaan toon (Bewysstuk 6) waar hy dit

in die veld weggegooi het. Hy het die vuurwapen onder=

soek en dit reggekry om 'n patroon in die vuurkamer daarvan

te sit. Hy het 'n skoot afgevuur. Dit was die eerste

skoot wat hy met 'n vuurwapen geskiet het. " Hy het

/die ...

4
die vuurwapen met 'n ander patroon gelaai en toe die
gelaaide vuurwapen in die seilsak gesit wat hy om sy
skouer gedra het. Hy het geweet dat dit 'n gevaarlike
wapen is en dat iemand wat daarmee geskiet word, gedood
kan word. Teen sononder het hy op die plaas Randjies
aangekom. In kruisondervraging het hy beweer dat hy
gedrink was maar hy kon reguit loop en normaal praat.
Hy het nie geslinger nie en hy het geweet wat hy doen.
Dat hy normaal geloop en gepraat het, word bevestig deur
die lekegetuienis van die Staatsgetuies soos Stephanus
Prins, Sara Prins, Mieta Prins en sy oom Paul Pedise wat
hom op daardie stadium op 'n kort afstand gesien het en/of
met hom gepraat het of hoor praat het. Die appellant

is vanaf sy oom Paul Pedise na die huis van Booi stander

/waar ..
6

waar hy ongeveer 'n uur vertoef het. Die verhoorhof
het tereg Booi Stander se getuienis dat die appellant by
sy skermmuurtjie gestaan het sonder dat hulle met mekaar
gesels het, verwerp as onwaarskynlik. Die verhoor=
hof het die appellant se weergawe dat hy en Booi Stander
met mekaar gesels het en die gesteelde whisky gedrink het
as meer waarskynlik aanvaar. Maria Louw wat langs
Booi Stander woon, het bevestig dat Booi Stander en die
appellant met mekaar gesels het maar sy het ontken dat
hulle gedrink het. Teen slapenstyd het die appellant
gepoog om 'n vrou vir die aand te kry. Hy het hom eers
gewend tot Sanna/Matselane Stander, die jong dogter van
Booi Stander, maar sy het hom ontwyk deur pad te gee.

Die appellant is toe na die huis van Stephanus. Hy

/beweer .......
6

beweer dat hy daar na Sarma Stander gaan soek het maar
die verhoorhof het die getuienis van Stephanus, Sara en
Mieta aanvaar dat hy laasgenoemde, die 17 jarige dogter
van Stephanus, wou hê. Stephanus se sinkhuis bestaan uit
twee klein vertrekkies nl. 'n kombuis met 'n buitedeur en
'n slaapkamer agter die kombuis. Op daardie tydstip het
Stephanus, sy vrou Sara en hul drie jong kinders in díe
slaapkamer gelê. In die kombuis het Mieta , Danster,
Samson en die twee oorledenes gelê of gesit terwyl 'n
paraffienlamp gebrand het. Die buitedeur was oop en
hulle het met mekaar gesels. Toe die appellant by die
buitedeur opdaag om Stephanus se dogter te kry, het
Stephanus geweier om aan sy opdrag te voldoen. Die

appellant het Hentsie, 'n 15 jarige seun, wat op die

/vloer .......
8

vloer teenoor die buitedeur gesit het, aangesê om haar
vir hom te bring of te laat uitkom. Toe Hentsie weier
of versuim om gehoor te gee, het die appellant op 'n kort
afstand hom in sy kop geskiet. Hy is so te sê onmiddellik
dood volgens die mediese getuienis. Die verhoorhof het die
appellant se weergawe as sou Hentsie gedreig het om hom
aan te val en as sou hy teen Hentsie in noodweer opgetree
het terwyl Jakob en nog 'n man die appellant vasgehou het
as vals verwerp. Toe die skoot geklap het, het Mieta
opgespring en deur die opening na die slaapkamer gevlug.
Jakob het na buite gevlug. Die appellant het die
kombuis binnegekom tot by die opening na die slaapkamer
en 'n tweede skoot afgevuur. Hierdie skoot het hy na

Stephanus skiet maar dit was mis. Daarna het die

/appellant ......
9

appellant die sinkhuis verlaat met die dreigement dat
hy sou terugkeer om _"klaar te maak" nadat hy die mense
by die opstal _"klaargemaak het". Hy is toe na die huis
van Dawid Stanley waar hy sonder welslae probeer het om
laasgenoemde se vrou Maria Louw te kry. Die appellant
is toe in die rigting van die opstal wat ongeveer 400 m
daarvandaan is om Jakob voor te lê wanneer hy van die
opstal terugkeer. Hy het naby die voetpad op sy hurke
gaan sit, die vuurwapen gelaai, Jakob ingewag en toe
Jakob ongeveer 3 tree van hom af was, het hy die vuurwapen
opgelig en Jakob 'n noodlottige skoot in sy bors geskiet.
Die verhoorhof het bevind dat die appellant beide oorledenes
koelbloedig en berekend doodgeskiet het. Die appellant ,
het erken dat hy vir beide oorledenes kwaad was en dat

/hy .....

10

hy hulle wou _"straf". Jakob sou dan met hom baklei
het by Stephanus se huis maar hierdie weergawe van hom
is deur die verhoorhof verwerp, soos hierbo vermeld.

Die bewyslas rus op die appellant om die bestaan
van versagtende omstandighede ten tyde van die pleging
van die twee moorde op 'n oorwig van waarskynlikhede te
bewys. Daar moet 'n feitebasis wees waarvan die aan=
wesigheid van versagtende omstandighede afgelei kan word.
In die onderhawige geval het die appellant twee ongewapende
weerlose slagoffers op 'n koelbloedige en berekende wyse
kort na mekaar dieselfde aand doodgeskiet. Namens die
appellant is betoog dat verskeie faktore, soos die inname
van drank, provokasie deur die oorledenes en gebrek aan

voorafbeping om doodslag te pleeg, kumulatief geneem

/wel ........

11

wel versagtende omstandighede sou daarstel. Die

verhoorhof het al hierdie faktore baie sorgvuldig oorweeg

Na my oordeel het die verhoorhof in sy bevinding

dat daar geeh versagtende omstandighede is nie geensins 'n

mistasting of 'n ander onreëlmatigheid begaan nie. Bowendien

in die lig van al hierdie aanvaarbare getuienis kan dit na my

oordeel nie gesê word dat die verhoorhof nie redelikerwyse

tot sy bevinding kon gekom het nie. Daar is geen feite=

basis aan die hand waarvan versagtende omstandighede op 'n

oorwig van waarskynlikhede bevind kan word nie.

Die appèl teen die doodvonnisse word afgewys

C. P. JOUBERT AR.
HOEXTER AR.)
BOTHA AR.) Stem saam.

---