---

116/85

KENNETH LIONEL SCHWARTZ Appellant
en
DIE STAAT Respondent

IN DIE HOOGGEREGSHOF VAN SUID-AFRIKA

(APPÉLAFDELING)

In die saak tussen:

KENNETH LIONEL SCHWARTZ Appe11ant

en

DIE STAAT Respondent

Coram: KOTZÉ, TRENGOVE, BOTHA, GROSSKOPF et BOSHOFF, ARR

Verhoor: 3 September 1985

Gelewer: 30 September 1985

UITSPRAAK

KOTZÉ, AR :

In die Oranje-Vrystaatse Provinsiale Afdeling

het KLOPPER, R P en twee assessore die appellant, 36 jaar

oud /2
-3-
Olivier, het die pasvermelde bevindinge gemaak op 12 Julie 1982
toe hy 'n geneeskundige ondersoek na die doodsoorsaak gehou
het. Prof Olivier het o a die volgende relevante getuienis,
wat nie bevraagteken kan word nie, gelewer.

(a) Hy het 'n klein stukkie materiaal soos van 'n
sykous aan die vel op die agterkant van die
oorledene se linkerhak gevind.

(b) Met betrekking tot die koeëlwonde: die

een aan die kop het deur die skedel ingedring
van regs na links met 'n hoek afwaarts en 'n
hoek na vore en het aan die heel laterale
hoek van die linkeroog uitgegaan; die regter-
borskas is van regs na links ingedring met

'n /4

-2-

oud, aan die moord te Bloemfontein op 9 Julie 1982 van
Naomi Hester Roos (die oorledene), 28 jaar oud, met versag-
tende omstandighede skuldig bevind. Aan hom het die Regter-
President 'n vonnis van sewe jaar gevangenisstraf opgelê.
Met verlof van die verhoorhof kom die appellant in hoër
beroep teen die skuldigbevinding.

Die oorledene het op 9 Julie 1982 die lewe gelaat
as gevolg van twee deurdringende koeëlwonde in die kop en
borskas met beskadiging van die brein, die hart en die longe,
wat gepaard gegaan het met inwendige bloeding. Elkeen
van hierdie wonde sou op sigself noodlottig gewees het.
'n Derde koeëlwond het die oorledene se linkeronderbuik
deurdring en die kolon beskadig. Die staatspatoloog, Prof

Olivier /3
-4-
'n hoek afwaarts en 'n hoek na agter deur die
borsbeen, die rand van die regterlong, die hart-
sak, die hartkamer en die onderdeel van die linker-
long. Die koeël het die borskas verlaat tussen
die agste en negende ribbe; die derde koeël-
wond het van regs na links in die bobuik in-
gedring op hoogte van die naeltjie met 'n
hoek na agter en effens opwaarts met die uit-
gangswond in die vel oor die linkerlendege-
bied.

(c) Ander vars wonde: (i) oppervlakkige gruis-

wondjies bokant en binne die regterwenkbrou
en oor die regterwang; (ii) 'n klein kneusing

bokant /5
-5-
bokant die middel van die regterwenkbrou;
(iii) uitgebreide kneusing oor die middel
van die neusbrug; (iv) klein kneusings aan
die linkerlip; (v) horisontale bandvormige
kneusing oor die vel oor die anterior aspek
van die nek - die breedte het gevarieer van
6 tot 8 mm en die lengte was 8,5 cm ;
(vi) 'n oppervlakkige horisontale kneus-
en krapmerk voor dwars oor die nek 6 cm
lank en 1 tot 2 mm breed wat 'n voortsetting
is van die laterale deel van (v); (vii) 'n
lynvormige, liniêre kneusing in die boonste
deel van die regter onderarmholte wat op-

waarts /6

-6-
waarts strek en na agter oor die agteraspek
van die regterskouerknop; (viii) 'n area
van onreëlmatige kneusing, 4 by 3 cm , oor
die middel van die boarm aan die binnekant.

Dit is tans gemeensaak dat die drie koeëlwonde
hierbo beskryf aan die oorledene deur die appellant toegedien
is terwyl die twee van hulle alleen saam was in omstandig-
hede wat later vermeld word. Voor 9 Julie 1982 het daar
'n liefdesverhouding tussen die appellant en die oorledene
bestaan. Hierdie verhouding het 'n aanvang geneem kort na die
huwelik tussen oorledene en haar man, Paul Roos, gedurende
Januarie 1981 ontbind is. Die verhouding was intiem:

appellant /7

-7-
appellant en oorledene het (behalwe vir kort tussenposes)
saamgewoon en saamgeslaap tot die middel van Junie 1982.

Die getuienis met betrekking tot die appellant se
betrokkenheid by die dood van die oorledene kan ruweg in
vier afdelings verdeel word.:
A. Sekere gebeure vanaf Saterdag 3 Julie tot ongeveer
twaalfuur middag op 9 Julie 1982.
B. Die appellant se wedervaringe tussen twaalfuur
middag en ongeveer 1.15 nm op 9 Julie 1982.
C. Die optrede van die appellant en sekere gebeure
na 1.15 nm op 9 Julie 1982.
D. Die deskundige getuienis en getuienis gepaard-
gaande daarmee.

A Die /8

-8-
A. Die tydperk 3 Julie tot twaalfuur middag op 9 Julie 1982.

Met uitsondering van die inhoud van die laaste
paragraaf van hierdie afdeling wat die appellant se eie
getuienis is, is die getuienis wat betrekking het op hierdie
tydperk gelewer deur Reynecke, mev Maartens, mej Muller en mev
Winnifred Chadeli. Eersgenoemde drie persone het saam
met die oorledene by Trust Bank in Bloemfontein gewerk en
hulle getuienis, wat nie bra in twyfel getrek is nie, is
deur die Hof a quo aanvaar. Daar bestaan geen goeie rede
waarom hierdie Hof nie ook hierdie getuiehis sal aanvaar
nie. Die strekking van hulle getuienis is as volg.

Vanaf Sondag 4 Julie 1982 het Reynecke, wat intussen bevriend

geraak /9
-9-
geraak het met die oorledene, sy intrek geneem by die huis
in Waverleyweg waar sy toe gewoon het. (Dit kan aanvaar
word dat die appellant reeds op gemelde datum daarvan bewus
was). Die appellant het op gemelde datum.tussen 9 en 10
vm by die oorledene se huis aangekom, vir 'n kort rukkie met
haar gesels en binne vyftien minute na sy aankoms weer ver-
trek. Dieselfde aand, in die omtrek van 7 uur, het hy
in sy rooi BMW sportmotor weer daar aangekom, stilgehou en
op dié kar se toeter geblaas. Die oorledene het uitgegaan
en vir omtrent twee minute met die appellant gepraat. Hy
het toe met 'n vinnige vaart weggetrek. Na verloop van min
of meer tien minute het die appellant weer met sy motor
voor die huis gestop. Die oorledene is weer uit, en het

'n /10

-10-
'n paar oomblikke met die appellant gesels, wat toe met "bande
wat fluit weggejaag" het. Die oorledene het die huis binne
gekom en "baie bang voorgekom".

Op Vrydag 9 Julie sou die oorledene tussen 12 en 1
uur haar middagete neem. Sy was op daardie dag haar gewone
innemende, vriendelike en opgeruimde self. Sy was, soos
gewoonlik, netjies aangetrek. Haar klere en bybehore was heel. Sy
het o a ondervermelde kledingstukke en juweliersware aangehad: die
trui (bewysstuk 3), romp (bewysstuk 9), skoene (bewysstuk 10), leer-
baadjie (bewysstuk 11), 'n kettinkie (bewysstuk 1) met kamee-
speld (bewysstuk 6), 'n "box chain" (bewysstuk 7) en oor-
krabbetjies waarvan bewysstuk 8 'n oorblyfsel was. Voor
haar etenstyd om 12 uur het die oorledene 'n bos blomme by

die /11

-11-

die werk ontvang. Daar was 'n kaartjie saam met die blomme
wat die oorledene opgeskeur het en in die asblik gegooi het.
Dit is gemeensaak dat die blomme deur die appellant aan die
oorledene gestuur is.

Winnifred Chadeli, die oorledene se huisbediende,
het getuig dat die appellant na 9 vm 'n broek van hom by die
oorledene se huis kom haal het. Terwyl hy daar was het hy die
oorledene se slaapkamer betree, 'n sak daar gesien en aan
haar gevra of daar 'n persoon by die oorledene slaap. Sy
het geantwoord dat sy die sak nie ken nie en nie weet van
'n persoon wat daar slaap nie.

Ofskoon daar nie meer 'n verhouding tussen hom en

die /12

-12-

die oorledene bestaan het nie sedert hy in die middel van
Junie 1982 attensies begin bewys het aan Elna van Jaarsveld,
het die appellant na 8 vm op 9 Julie 'n gesprek per telefoon
met die oorledene gevoer, haar toestemming verkry om klere
van hom by haar huis te gaan haal en 'n afspraak met haar
gemaak om haar 12 uur middag te ontmoet vir ete by
die Halevy House Hotel. Hierna is hy na die oorledene se
huis waar hy sy broek in ontvangs geneem het van die oorledene
se bediende, Winnifred. Terwyl hy daar was het hy gaan kyk
of die oorledene se wasmasjien, wat hy onlangs herstel het,
nog in orde was.

B. Die gebeure tussen twaalfuur middag en ongeveer
1.15 nm op 9 Julie.

Die /13

-13-
Die getuienis met betrekking tot hierdie afdeling
is deur die appellant self gelewer.

Enkele minute na twaalfuur middag het die appellant,
vergesel van sy seun, met sy voormelde sportmotor (wat
slegs twee deure het) regoor die Trust Bank se gebou stilge-
hou. Die oorledene het by hulle aangesluit en voor in die
voertuig gaan sit terwyl die seun agter gaan sit het. Die
appellant het sy seun by die huis gaan aflaai omdat die oor-
ledene hom versoek het om dit te doen aangesien sy alleen
met hom wou gesels. Daar is afgesien van die voorneme
om by die hotel te gaan eet en op die oorledene se versoek
het die appellant met die pad na Brandfort gery en onder 'n
doringboom buite die stad gaan stilhou. Op pad daarheen

was /14
-14-
was die oorledene treurig en hartseer as gevolg van die
feit dat hy niks meer met haar te doen wou hê nie. Die
motor se vensters was albei oop asook die sondak. Die oor-
ledene het aan die appellant gesê dat sy na hom wou terug-
keer maar hy het aan haar gesê dat dinge tussen hulle twee
nie sal regkom nie. Gedurende die gesprek het hy 'n blikkie
"Black Label" bier gedrink - hy het twaalf blikkies in die kar
gehad - en sy het een of twee mondiiesvol uit 'n tweede blikkie
gedrink wat hy toe ook leeg gedrink het. Die blikkies
het hy daar uitgegooi. Elkeen van hulle het ook 'n Camel
sigaret gerook. Die oorledene was baie huilerig en hy het
die paneelkissie voor haar kniee aan die passasierskant
oopgemaak om vir haar 'n papierservet uit te haal en aan

te /15
-15-
te bied. In die paneelkissie was sy pistool (bewysstuk 12)
wat sy toe uitgehaal en op haar skoot neergesit het met
die loop weg van haar aE terwyl sy dit met haar linker-
hand vasgehou het. Hy het aan haar gesê "sit die ding
onmiddellik terug". Sy het geweier en hy het nie verder
aangedring dat die wapen teruggesit word nie. Die pistool
was vir 'n geruime tyd oop en bloot op haar skoot waar sy
dit vasgehou het, en daarna het sy haar leerbaadjie oor die
pistool en haar linkerhand gesit. Om 12.50 het hy aan
die oorledene gesê sy moet teruggaan werk toe. Sy het gesê
dat sy nie wou nie. Hy het toe vertrek terug stad toe.
Om dit te kon doen moes hy 'n kort distansie aanry in die rig-
ting van Brandfort waar daar 'n kruising is waar hy sou kon

omdraai /16
-16-
omdraai. Op pad na hierdie kruising het sy aan hom vertel
dat haar vorige man dreig om haar maandelikse onderhoud
te verminder. Sy was toe histeries. By die plek waar hy
wou omdraai, wat 0,8 km van die doringboom af is, het die
oorledene weer versoek dat hy haar asseblief nie moet terug-
neem werk toe nie. Hy het aan haar vertel dat hy haar be-
slis sal terugneem. Terwyl hy besig was om die kar se
ratte te wissel om te kan draai het hy 'n "kliek" geluid
gehoor wat ooreenstem met die oorhaal van die pistool se
hammertjie. Die pistool was steeds op haar skoot onder
die leerbaadjie. Appellant het sy kop na links gedraai en
die oorledene gevra "wat de hel maak jy?" Daar was 'n
beweging op haar skoot, hy het sy kop in haar rigting

gedraai /17
-17-
gedraai en haar op die gesig geslaan met die agterkant van
sy linkerhand. Hy het haar onmiddellik met sy linkerhand
aan die kraag van haar trui (bewysstuk 3) gegryp. Wat hierna
gebeur het is die spil waarom die hele saak draai en ek
haal verbatim aan uit die appellant se hoofgetuienis:

"Met dit gaan ek af om die pistool
by haar weg te gryp. 'n Skoot het
afgegaan ...

HOF: Nee wag 'n bietjie, u sê 'n
skoot gaan af. Hoe bedoel u u

gaan af? 'n Skoot gaan af, ek

hoor 'n skoot gaan af.

MNR. MALHERBE: U sê u gaan af, nou

... - Met my regterhand gaan ek

oor om die pistool by haar weg te

gryp.

MNR. MALHERBE AAN HOF: Die beskul-

digde beduie 'n beweging met sy regter-

hand van regs na links en afwaarts,

u Edele.

Mnr /18

-18-

MNR. MALHERBE: Na haar skoot toe?

- Dit is korrek.
Goed, en u sê wat gebeur toe u nou
so afgaan en gryp na die pistool?
--- Ek hoor 'n skoot afgaan.
Ja? - Ek bring my hand terug
met die pistool en ek pluk die handrem
op.
Verstaan ek reg, u het daarin geslaag
om die pistool te gryp? --- Dit is
korrek.
HOF: Is hy toe nog onder die leer-
baadjie? - Nee, hy het te voorskyn
gekom nadat ek die pistool in die
hande gekry het.
Maar toe u nou die pistool in die
hande kry? - Ja.
Het u u hand onder die leerbaadjie
ingesit om hom uit te haal? - Nee,
ek het net geduik vir die pistool
met my regterhand om hom in die
hande te kry.
Maar dan moes u bo-op die leerbaadjie
gevat het om hom in die hande te kry?

- Nee, ek het my hand, my regter-
hand op haar skoot neergesit en

vorentoe /19

-19-

vorentoe laat gly om die pistool

in die hande te kry want ek het nie

geweet in watter posisie ...

Ek wil net seker weet, was u hand

dan onder die leerbaadjie? --- Ek

kan nie onthou nie.

MNR. MALHERBE: Goed, u het toe die

pistool in u regterhand, wat doen u

toe? --- Met alles in een beweging,

gryp ek die handrem.

Met watter hand? - Met my regterhand.

En u linkerhand, waar was dié?

- Nog aan haar kraag.

En wat was haar reaksie na daardie
eerste skoot waarvan u nou melding
gemaak het? - Sy het geen reaksie
- sy het geen reaksie getoon dat sy
, getref is nie.

HOF: Sy het nie inmekaar gesak
nie, sy het nie inmekaar gevou nie,
sy het nie agteroor gebuig nie,

niks? - Niks.

Geen beweging? - Ekskuus?

Geen beweging wat sy uitgevoer

het nie? - Ja, sy het geen reaksie

vertoon dat sy getref is nie.

Ek /20

-20-

Ek sê sy het geen beweging uitgevoer
nie? - Nee, sy het bly vroetel.
MNR. MALHERBE: Kom ek vra vir u
so, het sy uitgeroep of geskree
of iets wat aandui dat sy getref is?

- Nee, glad nie.
Wat haar liggaam betref, het dit in
een posisie doodstil gebly of het sy
haar liggaam beweeg? - Nee, sy
het haar liggaam beweeg.
Hoe het sy haar liggaam beweeg?

- In alle direksies.
HOF: Vorentoe en agtertoe? -
Vorentoe en agtertoe, links en regs,
want dit was net voete, hande,
bene als tegelyktydig.
Ek dog ek het u netnou net gevra -
ek het gevra of sy vorentoe inmekaar
gekrimp het of agteruit beweeg het
en u het gesê nee? - Ja, maar ek
het gesê sy het geen reaksies ge-
toon dat sy getref is nie.
Nee, ek praat nie van die reaksie
nie, u sê nou sy het haar liggaam
heen en weer, vorentoe en agtertoe
geswaai? - Ek het verneem dat as

iemand /21

-21-

iemand getref is, gaan jy vorentoe
of jy gaan agtertoe, dit is wat ek
verstaan het wat u bedoel het.
Ja? --- Maar dit was nie werklik so

nie.
Hoe het sy dan gemaak? - Dit was
net arms en bene en voete wat deur-
mekaar gaan.
En voete, sê u? - Ja, net geskop-
pery, dit was hande alles wat 'n
mens kan noem.
MNR. MALHERBE: Goed, u het die
pistool in die regterhand en u
gryp na die handrem. Het u die
handrem opgetrek? - Dit is korrek.
Waarom? Hoekom het u op daardie
stadium na die handrem gegryp? -
Want ek het totaal beheer van die
motor verloor.
Was die motor in beweging nog al
die tyd totdat u die handrem ge-
gryp het? - Ek weet nie.
HOF AAN MNR. MALHERBE: Na of terwyl
hy die handrem trek? - Totdat
hy die handrem gegryp het, U Edele.

MNR /22

-22-

MNR. MALHERBE: Voordat u die hand-
rem gegryp het, was die motor nog

in beweging? - Ek weet nie.

Wat is die volgende wat gebeur nadat

u die handrem opgetrek het? - Ek
vat my regterhand en ek gaan oor
om haar te gryp met my regterhand.
HOF: Leun u oor, buk u oor of hoe?

- Nee, ek het oorgegaan met my

regterhand.
MNR. MALHERBE AAN HOF: Beskuldigde
se regterhand is, volgens sy demon-
strasie, was bokant sy kop en kom
weer af na die linkerkant toe,
U Edele.
MNR. MALHERBE: Ja?- 'n Skoot het
afgegaan in daardie beweging.
HOF: Was dit terwyl die pistool in
u regterhand was? - Dit is korrek.
MNR. MALHERBE: Goed, en toe? - Sy
het inmekaar gesak.
Ja? --- Ek het haar pols geneem.
Net voor u daarvandaan verder gaan,
u het nou vertel van twee skote? -
Dit is korrek.
Onthou u enige verdere skote behalwe
die twee waarvan u vertel het?

- Ek weet nie.

-23-

HOF: Onthou nie?- Ek onthou nie.
MNR. MALHERBE: Nadat die tweede
skoot en dan ook die laaste skoot,
volgens u, want u onthou net die
twee, geknal het en toe u nou die
pols voel, waar was die motor toe
gewees? - Ek weet nie.
Onthou u wat van die pistool geword
het op daardie stadium? - Ek
weet nie wat het van die pistool
geword nie.
Toe u haar pols voel, waar was die
oorledene? --- Op die sitplek.
En u wys met u linkerhand, bedoel
u die linkersitplek? - Dit is
korrek.
Kon u enige pols voel? - Glad nie.
Wat het nou verder gebeur? - Wat
ek wel weet, ek het uit die motor
uitgeklim.
By u deur aan die regterkant? -
Dit is korrek.
Ja? - Na die linkerdeur toe gegaan,
my hand uitgesit om die deur oop
te maak, toe was die deur oop.

Ja /24

-24-

Ja? - Die liggaam het uitgeval.

Hoe het dit geval? - Bolyf eerste.

MNR. MALHERBE AAN HOF: Getuie
beduie en hy buig sy bolyf na links
en na onder, U Edele.
MNR. MALHERBE: Ja, en wat het u

toe gedoen? - Ek het haar liggaam

opgetel en in die motor teruggesit.

Waar in die motor? - Op die vloer

met haar bolyf op die sitplek.
Praat u van die linkerruimte voor,
die passasiersruimte? - Dit is

korrek.

HOF: Dat ek net mooi verstaan, u

sê u het haar op die vloer gesit?

- Ja, die onderlyf was op die

vloer en die bolyf op die sitplek,
in 'n lêende posisie.

MNR. MALHERBE: Het hierdie gebeure
waar u uitklim, na die linkerdeur
gaan en die liggaam daar uitval
en haar terugplaas in die motor
plaasgevind op die plek wat die hof
vandag besigtig het op die Brand-

fortpad? - Dit is korrek.

Waar u motor se spore van die pad

afgeloop /25

-25-.

afgeloop het en weer op die pad gekom

het? - Dit is korrek.

Wat onthou u verder daarvandaan
nadat u die oorledene se liggaam
teruggeplaas het in die motor?

- Ek weet ek het weer haar pols

geneem.

Ja? - En niks gevoel nie."

(Dat die appellant slegs melding maak van twee skote is ver-
staanbaar in die lig van deskundige getuienis dat twee
vinnig opmekaarvolgende skote soos een kan klink).

C. Die appellant se optrede na 1.15

Die getuienis hierna uiteengesit, met betrekking tot
die tydperk 1.15 tot ongeveer 5.40 nm , is, behalwe waar
anders aangedui, dié wat deur die appellant gelewer is.

Nadat /26

-26-
Nadat hy weer 'n keer die oorledene se pols gevoel
het en niks waargeneem het nie, het hy die motor aangeskakel
maar hy kon nie wegtrek nie omdat die handrem gebuig was en
nie losgemaak kon word nie. Hy het die rem na links gebuig,
die rem toe losgekry, vertrek en hom toe op die Avonhampad,
'n grondpad, bevind. Hy het nie geweet of hy "kom of gaan
nie" en het teen 'n keerwal gery. Hy het daarna egter aangery
teen 'n lae spoed totdat hy gekom het by die punt waar die
grondpad aansluit by die Bloemfontein-Soutpan pad. Daar
het hy regs gedraai in die rigting van Soutpan. Hy het
eindelik by 'n populierboom gestop. Vanaf die punt waar
die motor van die teer af geloop het (waar die liggaam
uitgeval het) tot by die populierboom is 'n afstand van 39,8

km /27
-27-
km padlangs. Hier het hy uitgeklim, die deur aan die pas-
sasierskant oopgemaak en die oorledene in sy arms opgetel.
Sy het geval en gedeeltelik op die grond te lande gekom. Hy
het haar weer opgetel en in die kattebak geplaas. Die oorle-
dene se leerbaadjie het hy ook in die kattebak gegooi. Hy
kon nie onthou dat hy haar skoene en handsak ook in die katte-
bak geplaas het nie maar moes dit gedoen het aangesien die
polisie dit later daar saam met die lyk aangetref het. (Die
linkerskoen se hak en sool was beskadig: duidelike skuurmerke
was daarop sigbaar ). Hiervandaan het hy toe vertrek Bloemfontein toe.
Op pad het hy bloed op die linkervoorsitplek opgemerk, stilgehou en dit
met behulp van 'n blikkie bier en 'n papierservet skoongemaak. Die leë
blikkie en die servet het hy langs die pad uitgegooi.
Vandaar het hy gery na die oorledene

se /28

-28-
se huis te Waverleystraat waar hy 'n gesprek met die bediende
Winnifred gehad het. Die rede waarom hy daarheen gegaan
het, was om vas te stel waar die oorledene se seuntjie,
André Roos, was. Hy het by Winnifred verneem dat 'n dame
by name Mercia hom kom haal het. Winnifred het toe opge-
merk dat sy nie weet wat met haar werkgeefster (die oorledene)
aangaan nie en aan hom gevra "waar is baas Dennis nou
want ek sien nou weer 'n ander lightie hierso". Toe het hy
aan haar gesê "sien jy Winnie, dit is waarom ek nie wil
terugkom na die kleinmies toe nie". Winnifred se getuienis
in hierdie verband is beperk tot die volgende: Om ongeveer
1.40nm het die appellant weer by die huis aangekom en ver-
neem na die oorledene se kind. Sy het aan hom gesê dat

Mrs /29

-29-

Mrs Mercia die kind kom haal het. Die appellant het toe aan haar
gesê die oorledene wou hê dat hy weer na haar moet terugkeer.

Vandaar het die appellant gery na die plek aan
die teenoorgestelde kant van die stad waar die oorledene
se vorige man, Paul Roos, gewerk het. Hy het sy kar nie
daar gesien nie en weer vertrek. Toe is hy na die plek
waar Elna van Jaarsveld werk maar hy het ook nie met haar
in aanraking gekom nie want die plek het gelyk of dit reeds
gesluit was vir die dag. Daarna het hy hom op die Dewetsdorp
pad bevind. Hy het skielik naar gevoel, gestop en twee
keer gevomeer. Hy het beter gevoel en by homself gedink
"hel, maar jy is onskuldig, wat de hel maak jy?" Daarna
is hy na die huis van sy prokureur, mnr Henry Symington,

waar /30
-30-
waar hy aan hom 'n gedeelte van die middag se gebeure vertel
het. Vandaar, vermoedelik op advies van mnr Symington,
het hy vertrek na die polisiestasie te Parkweg waar hy onge-
veer om 5.40 nm aangekom het. By die polisiestasie het hy hom
aangemeld en met 'n persoon wat reeds deur prokureur Symington
telefonies meegedeel is dat hy op pad is (vermoedelik sersant
Breitenbach) gepraat. Hy het aan hom gesê 'n meisie het
haarself geskiet en sy is agter in sy motor. Hy het sy
kar se sleutels aan hom gegee. (Breitenbach se relaas
was dat hy gesê het dat hy die meisie geskiet het maar dit
is deur die Hof a quo verwerp). 'n Rukkie later het adj
Swanepoel, die ondersoekbeampte, daar aangekom. Hy het ook
aan Swanepoel gesê 'n vroumens het haarself geskiet en hy

het /31

-31-
het hom vertel waar sy motor en pistool is. Hierna is hy
in hegtenis geneem.

D. Die deskundige getuienis en getuienis gepaard
gaande daarmee.

Lt Van Schalkwyk van die speurdiens het op die
aand van 9 Julie sekere toetse op die beskuldigde se hande
uitgevoer en op sy regterhand metaalspore gevind wat daarop
gedui het dat hy die pistool (bewysstuk 12) hanteer het:
die merke het gelê op die binnekant van sy palm en op 'n
vinger - laasgenoemde merk het ooreengestem met die sneller.
Die appellant, aldus Van Schalkwyk, het erken dat hy die
pistool hanteer het en verduidelik dat dit die rede is waarom

die /32
-32-
die merke daar was. Adj Swanepoel het, in hierdie verband,
getuig dat hy die toetse laat doen het omdat die appellant
aanvanklik beweer het dat die oorledene haarself geskiet
het en dat hy nie die vuurwapen hanteer het nie. Eers
na die metaalspore gevind is, het die appellant erken dat hy
die wapen hanteer het. Later, en wel om ongeveer 9 nm ,
het Van Schalkwyk dergelike toetse op die hande van die
oorledéne by die lykshuis uitgevoer en getuig dat daar geen
metaalspore op haar regterhand was nie. Op die linkerhand
was daar 'n dun strepie oor vier vingers wat nie in verband
gebring kon word met die pistool nie maar moontlik wel met
die handvatsel van die motor se linkerdeur. Generaal
Neethling, hoof van die Forensiese Wetenskap Laboratorium

van /33

-33-
van die Suid-Afrikaanse Polisie, het verduidelik dat metaal-
spoortekens by 'n lewendige persoon na ongeveer 6 uur verdwyn
maar in die geval van 'n lyk na 48 uur (en in sommige gevalle
selfs tot en met vyf dae) nog sigbaar sal wees.

Lt Van Schalkwyk het op dieselfde geleenthede monsters
van albei hande van die oorledene sowel as van die appellant ge-
neem ten einde vas te stel of daar ontstekingsresidu
(d w s chemiese stowwe wat vrygestel word en op die hand
wat 'n skoot afvuur kondenseer) teenwoordig was. In nie een
van die vier monsters was daar 'n enkele partikel teenwoordig
nie. Generaal Neethling het verduidelik: indien hande
met residu op gewas word verdwyn dit en selfs met verloop
van ongeveer vier uur met normale handbewegings verminder

dit /34

-34-

dit tot nul; in die geval van 'n lyk kan daar selfs na sewe
dae verwag word om residu te vind.

Genl Neethling het ook getuienis gelewer in ver-
band met die skade aan oorledene se linkerskoen. Kort
gestel kom sy getuienis, wat geensins in twyfel getrek is
nie, op die volgende neer. Die skade is mikroskopies onder-
soek, sekere toetse is onderneem en die gevolgtrekking is
gemaak dat die gemelde skade veroorsaak was deur 'n baie
kort aanraking van die skoen met 'n oppervlak soortgelyk
aan 'n teerpad teen 'n spoed van hoer as 50 of selfs 55 km
per uur. . Genl Neethling is ook deur die Verhoorregter
ondervra met betrekking tot die oopmaak van die deur van 'n
bewegende motor en het getuig dat toetse bevestig het dat

geen /35

-35-
geen moeite ondervind word om dit te doen teen 'n spoed van

60 km per uur nie.

Slotsom.

Die appellant se getuienis met betrekking tot die

gebeure op 3 Julie vanaf twaalfuur middag totdat hy by die

polisiestasie te Parkweg aangemeld het, is die enigste
direkte getuienis en word in vele opsigte gestaaf deur om-

standigheidsgetuienis. Dit is onnodig en tydverkwistend
om hierop in detail in te gaan. Ek volstaan daarmee deur te
meld dat hierdie getuienis dus as grondslag behoort te dien
in soverre dit die appellant se kom en gaan voor en na die
oorledene se dood aanbetref. Dit is egter nie die einde
van die saak nie. Die sleutelvraag is wat het gebeur
gedurende die kritieke tydperk toe die oorledene die dodelike

wonde /36
-36-
wonde opgedoen het? Kan die appellant se relaas, hierbo
onder afdeling Baangehaal en waarna ek verwys het as die spil
waarom die hele saak draai, redelikerwyse waar wees? Voor
ons is namens die appellant aangevoer dat die Hof a quo t o v
"vele feite misgetas" het. Met een uitsondering vind ek
dit onnodig om met hierdie betoog te handel aangesien hierdie
Hof sigself in dieselfde gunstige posisie as die Verhoorhof
bevind om die sleutelvraag in die lig van die gemelde grond-
slag betreffende die appellant se kom en gaan, bewese en
ander onbestrede feite te beantwoord. Die uitsondering
het betrekking op sekere dele van die uitspraak in die Hof
benede waar die appellant se geloofwaardigheid in twyfel
getrek is vanweë sekere beweerde uitlatings wat hy in 'n

verklaring..../37
-37-
verklaring aan adj Swanepoel gemaak het. Hierdie verklaring
(bewysstuk Z) is gedateer 10 Julie maar Swanepoel het nie
daaroor getuig nie. Trouens die aanklaer het, gedurende
hoofondervraging van Swanepoel, uitdruklik aangedui dat hy
nie "voornemens" is om dit in te handig nie. Maar gedurende
kruisondervraging het die aanklaer die appellant daarmee
gekonfronteer. Ofskoon hy sy handtekening op die verklaring
erken het, het hy nêrens erken dat die hele verklaring
korrek is nie en het hy selfs gesê dat hy dit "nie meer ont-
hou nie". In die uitspraak in die Hof a quo word dele
van die verklaring wat nooit aan hom gestel is nie meermale tot
nadeel van die appellant teen hom aangewend. Dit was on-
billik en, behalwe waar gedeeltes van die verklaring aan die

appellant /38
-38-
appellant gestel is en hy erkennings in verband daarmee ge-
maak het, het die Verhoorhof fouteer om op bewysstuk Z
ag te slaan.

Ek gaan nou oor tot oorweging van die vraag of
die appellant se weergawe van die kritieke momente redelik-
erwyse waar kan wees. In die lig van wat ek hierbo gemeld
het met betrekking tot bewysstuk Z, is ek van voorneme
om 'n bevinding van die Hof a quo dat die appellant "nie
altyd 'n eerlike en betroubare getuie" was nie te ignoreer
en om my eie gevolgtrekking in dié verband op die materiaal
wat in die verhoornotule vervat is, te maak. Ofskoon
die appellant aanvanklik aan Swanepoel gesê het dat "die
vroumens haarself geskiet het" en dit selfs nog in die

appellant /39
-39-
appellant se hoofde van betoog as "'n geopperde moontlikheid"
genoem word, het die appellant se advokaat, in hierdie Hof,
heel tereg en realisties toegegee dat die afleiding uit die
appellant se relaas onweerstaanbaar is dat die appellant
die sneller getrek het in verband met al drie wonde. Die
vraag is of dit redelikerwys kon gebeur het gedurende 'n
vroeteling of worsteling waartydens die appellant gepoog
het om die oorledene te ontwapen.

By oorweging van hierdie vraag val dit dadelik
op dat die appellant die nie-inkriminerende deel van sy
relaas met veel meer presiesheid weergee as dié deel wat
betrekking het op die skietery. Namens die appellant
word aan die hand gedoen dat die feit dat so 'n groot deel

van /40
-40-
van sy getuienis strook met die omstandigheidsgetuienis tref-
fende stawing is van die onwaarskynlikheid dat sy relaas 'n
versinsel is. Dit volg nie noodwendig nie: as deelnemer
is hy in 'n besondere gunstige posisie om die onskadelike deel in te pas
met die skadelike deel. Wat besonder insiggewend is, is die kontras tussen
die twee dele van sy getuienis: die een deel word gekenmerk deur
presiese details terwyl die inkriminerende deel vaag en verwarrend is.
Na herhaaldelike deurlees van laasgenoemde deel vind ek dit moeilik om
'n beeld te vorm van hoe die appellant beweer dat die skietwonde opgedoen
is terwyl die oorledene "bly vroetel" het, die kar totaal buite
beheer was en die appellant na die handrem gryp met dieselfde hand wat
die pistool vashou ens. Dit is moeilik om te verstaan waarom hy in
die krisis wat ontstaan het, na die handrem gryp wanneer hy soveel
makliker die voetrem kon aanwend.

Ek /41
-41-
Ek gaan nou daartoe oor om die inkriminerende
deel in fyner besonderhede te analiseer. Eerstens die agter-
grond tot die tragedie. Volgens die appellant was die oor-
ledene treurig en hartseer as gevolg van die feit dat hy
niks meer met haar te doen wou hê nie en aan haar gesê
het dat dinge tussen hulle nie sou regkom nie. Dit, so
lei mens af, was die rede waarom die oorledene die pistool
oorgehaal het toe die "kliek" geluid na bewering sou plaasge-
vind het. Hierdie bewering rym nie met die aanvaarde getuie-
nis nie dat die oorledene reeds 'n nuwe vriendskap gesluit
het, dat sy op die betrokke oggend opgeruimd en vriendelik
was, dat die appellant dieselfde oggend nog aan haar blomme
gestuur het, dat sy die meegaande kaartjie opgeskeur het,

dat /42
-42-
dat die appellant bereid was om saam met haar ete te geniet,
dat hy oëskynlik besorg was toe hy die betrokke oggend 'n
sak van 'n man in haar kamer gesien het en dat hy pas die
vorige Sondag tekens van jaloesie getoon het in verband
met die oorledene se nuwe vriendskap toe hy vinnig en met
fluitende bande van haar huis weggejaag het.

Tweedens verwys ek na die appellant se bewering
dat die oorledene die pistool vir 'n geruime tyd op haar
skoot vasgehou het. Dit is in 'n hoe mate onwaarskynlik.
Sy was hewig ontstel, die appellant het haar beveel om
dit onmiddellik terug te sit in die paneelkissie. Sy het
geweier. Dit is moeilik om te begryp waarom die appellant

haar /43

-43-
haar weiering so gedweë aanvaar het: hy moes geweet het

dat die pistool nie oorgehaal is nie en dat hy dit sonder

gevaar uit haar besit kon neem. Ook is dit eienaardig dat

hy wegry terwyl die pistool steeds deur haar onder die

leerbaadjie op haar skoot vasgehou word. Hierdie deel
van die relaas stort uiteindelik heeltemal in duie wanneer
bevind word dat daar nie 'n metaalspoor ooreenstemmend met
die pistool op die oorledene se hand gevind word nie. Nou
in verband hiermee staan die appellant se aanvanklike ver-
klaring aan Swanepoel dat hy die pistool nie hanteer het nie
en sy vertraagde erkenning na die merke op sy hand gevind is.

In /44
-44-
In die derde plek: dit staan vas uit getuienis gelewer
deur Lt Du Plessis dat om drie skote te kon skiet, drie
afsonderlike vingerbewegings moes plaasgevind het. Ieder
keer moes die sneller getrek word, gelos word en weer ge-
trek word. Hoe dit plaasgevind het, kon die appellant
nie bevredigend verduidelik nie.

Vierdens, indien die eerste skoot per ongeluk
gevuur is sou mens verwag het dat die appellant die pistool
dadelik sou laat val het. Maar dit gebeur nie: hy hou
steeds die pistool vas in die regterhand en gryp die

oorledene /45

-45-
oorledene met dieselfde hand. Dit is onverstaanbaar
hoe twee skote daarna kon afgaan tensy die sneller doel-

bewus deur hom getrek is, wat deur hom ontken word.

Vyfdens: die appellant kon geen aanvaarbare ver-

duideliking gee vir die oorledene se beskadigde linkerskoen
en kous nie en wat daartoe gelei het. Gedurende kruisonder-
vraging met betrekking tot daardie deel van sy hoofgetuienis
dat, nadat hy haar pols gevoel het, hy uitgeklim het, na
die linkerdeur toe gestap het en gevind het die deur was

oop /46
-46-
oop, het die appellant'as volg getuig:

"Toe ek na die deur aangestap kom,

toe ek my hand op die deur sit,

by die handvatsel het die deur

net vanself oopgegaan.

Het u glad nie aan die deur geraak

nie? - Ja, ek het.

Het u hom oopgetrek? - Nee, ek

het hom netso vasgevat die deur

en getrek, toe is hy oop, in ander

woorde, skaars aan die deur gevat

het, toe is hy oop.

HOF: Maar u moes hom tog trek,

dan nie? - Ekskuus tog?

U moes hom tog trek voor hy sou

oopgaan? - Dit is korrek, Edel-

agbare, maar ek het hom nie gepluk

nie, dit kan onthou, want soos my
handvatsel, die handvatsel is van

onder, toe ek my hand so vat, toe

ek so by hom kom en ek vat hom en

kom so agtertoe, daar is die deur,

die deur is oop.

MNR. THERON: Se u die deur was nie

op /47

-47-

op knip gewees nie? - Dit is

wat ek eintlik bedoel.

Dit beteken die oorledene moes hom

op 'n stadium oopgemaak het?-
Dit kan so gewees het, ja.
Mnr. Schwartz, hoekom antwoord u die
vrae op so 'n manier? Wie anders
kon daardie deur oopgemaak het as
die oorledene? - Niemand anderste
behalwe sy nie.
Het u agtergekom dat die oorledene
op enige stadium een van haar voete
by die deur uit het? - Nee.
Kan u verklaar waar die skuurmerke
aan die skoen, Bewysstuk 10, van-
daan kom? - Glad nie.
Ek stel dit aan u dat onder die
omstandighede dat die enigste manier
waarop daardie skoen daardie merke
kon opgedoen het, is dat sy dit op 'n
stadium haar voet by die deur
uitgesit het terwyl die kar nog be-
weeg het. Wat sê u daarvan? -
Dit is moontlik, dit kan korrek
wees. -
Nou stel ek dit aan u mnr. Schwartz,

dat /48

-48-

dat dit daarop dui dat die oorledene

wou uit die kar uitkom? - Dit kan

ek nie sê nie.

Kan u dit ontken? - Nee, ek kan

dit nie ontken nie, maar ek het
glad nie dit opgelet nie.
Hoekom sou sy uit daardie kar uit
wil klim? - Ek weet nie."

Dit is objektief bewys dat die oorledene uit die voertuig
wou klim terwyl dit nog op die teer was en teen ongeveer
50 km per uur beweeg het. Hierdie dramatiese insident
maak geen deel uit van sy relaas nie en dit is moeilik om te
aanvaar dat die appellant werklik onbewus was hiervan en

die afleiding is dat sy getuienis in hierdie verband onwaar

is.

Ten laaste verwys ek na die appellant se eien-

aardige /49
-49-
aardige optrede na hy tot die besef gekom het dat die oor-
ledene dood is. Dit is die geval van 'n man wat in h ont-
settende ongeluk betrokke was. In sy emosionele tóestand
kon hy, en hy moes dit besef het, maklik 'n fout maak dat
haar polsslag tot h einde gekom het. Redelikerwys kon ver-
wag word dat hy in aller yl na die naaste hospitaal sou
gaan. Dit doen hy egter nie. Inteendeel laai hy die
liggaam en persoonlike toebehore in die kattebak en verwyder
hy die bloed van die sitplek met behulp van h papierservet
en h blikkie bier. Hy poog om alle spore van die gebeurte-
nis te verberg, die indruk te wek dat niks verkeerd is nie
en ry daarna vir h aansienlike tyd doelloos rond.

Kumulatief beskou is die uitwerking van die faktore

hierbo /50
-50-
hierbo vermeld dat met reg tot die slotsom geraak behoort te
word dat die appellant se beskrywing van die oorledene se
verwonding onaanneemlik is en nie rederlikerwys waar kan
wees nie. Dit synde die geval het mens die beeld van 'n
man wat sy eertydse vriendin, wat tot sy misnoeë 'n nuwe
vriendskap gesluit het, drie skote met n pistool op uiters
kwesbare dele van die liggaam toedien asook beserings aan
die nek en gesig besorg. Sy optrede is so drasties dat sy
poog om 'n voertúig wat teen ongeveer 50 km per uur be-
weeg, te verlaat. Sy laat die lewe. Hy plaas haar lig-
gaam in sy voertuig se kattebak. Op die oog af het die
appellant die sneller drie keer getrek en hy versuim om 'n
geloofwaardige verduideliking te verskaf. Op hierdie

feite /51
-51-
feitegrondslag is die afleiding dat die appellant, ofskoon
hy nie sy optrede vooraf beplan het nie, tog doelbewus na
die oorledene geskiet het - enige mindere skuldvorm sou op
bespiegeling berus. Dit volg dat ondervermelde uitlating
van Hoexter, AR in S v Steynberg, 1983(3) 140 (A) op 147
B-E na my mening toepasbaar en paslik is:

"'n Voorbeeld van omstandighede
waarin die Mlambo-saak dictum
aanwending kan vind, word juis ver-
skaf deur die feite van die Mlambo-
saak en die benadering van MALAN AR
op 737C-738H. Dit kom hierop neer:
as 'n beskuldigde deur 'n wederreg-
telike aanranding iemand se dood ver-
oorsaak en die beskuldigde alleen
daartoe in staat is om die omstandig-
hede van die noodlottige aanranding
te verklaar, maar hy gee 'n verduidelik-
ing wat as vals verwerp word, dan

kan /52

-52-

kan die Hof die afleiding maak dat
die beskuldigde gemelde aanranding
gepleeg het met die opset om te dood
eerder as met enige minder ernstige
vorm van mens rea. Op dié wyse
kan 'n beskuldigde se valse relaas
van die omstandighede van die aan-

randing dus tot gevolg hê dat
die beskuldigde aan die ernstiger
misdaad van moord eerder as aan
die mindere oortreding van straf-
bare manslag skuldig bevind word."

Die Hof a quo het hierdie benadering gevolg en ek
is geensins oortuig dat tot die verkeerde gevolgtrekking
geraak is nie.

Die appèl word afgewys.

TRENGOVE, AR)

BOTHA, AR)
stem saam
GROSSKOPF, AR)

BOSHOFF, AR) APPÉLREGTER

---