KONSTITUSIONELE HOF VAN SUID-AFRIKA
Saak CCT 25/02
KAREL EDUARD
BEYERS Applikant
versus
ELF REGTERS VAN DIE GRONDWETLIKE
HOF Respondente
Gelewer op : 10 September 2002
UITSPRAAK
DIE HOF:
| [1] | Hierdie is =n eienaardige
saak. Die applikant siteer die regters van hierdie Hof en wil hulle B iedereen
of =n onbepaalde aantal
van hulle B dagvaar vir skadevergoeding ten bedrae van
etlike miljoene rande. Die aangevoerde skuldoorsaak is die summiere afwysing
deur hierdie Hof van =n vorige aansoek deur die applikant om spesiale verlof tot
appèl hierheen vanaf die Hoogste Hof van
Appèl.[1] Volgens die
applikant was sodanige afwysing =n bewuste en kwaadwillige miskenning van sy
grondwetlike reg op appèl. Hy vra
dan openbaarmaking van die name van
die regters wat aan die gewraakte besluit deel gehad het en wil as voorlopige
stap artikel 25(1)
van die Wet op die Hooggeregshof 59 van 1959 ongrondwetlik
laat verklaar.[2] Daarvoor wil hy as
verdere voorlopige stap die regters van hierdie Hof laat vervang deur =n
onpartydige tribunaal wat deur die Wetgewende
of Uitvoerende Gesag aangewys moet
word. |
| [2] | Die voorgenome aksie teen
ampsbekleërs van hierdie Hof skep =n oënskynlike beletsel wat betref
hul deelname in regterlike
hoedanigheid aan die huidige verrigtinge. Regters
behoort natuurlik nie as sodanig deel te neem aan regsverrigtinge waarby hulle
persoonlik betrokke is nie. Hul rekusering en vervanging is egter nie hier
nodig nie. Die aansoek is nie alleen prosessueel gebrekkig
nie, maar ook wat
betref substantiewe meriete, onhoudbaar. Gevolglik sou die aansoek in die
gewone loop summier en sonder opgawe
van redes afgewys gewees het. Vanweë
die sonderlinge aard van die beoogde regshulp meen ons egter dat bondige redes
vir afwysing
aangewese is. |
| [3] | Ten eerste die prossesuele
gebrek. Daar word in die aansoek nie gepoog om te voldoen aan die regsvereistes
ten aansien van direkte
toegang tot hierdie Hof nie. Volgens die geregtelike
hiërargie wat deur die Grondwet geskep is, is die Konstitusionele Hof
nie
=n hof van eerste instansie nie maar wel die eindbeslisser in grondwetlike sake
en verbandhoudende kwessies. Hierdie Hof is
alleen by wyse van uitsondering en
in gegewe omstandighede regstreeks toeganklik. Artikel 167(6) van die Grondwet
maak spesiale
voorsiening daarvoor dat direkte toegang tot hierdie Hof by wyse
van wetgewing of reëls georden moet word. Dientengevolge stel
artikel 16
van die Aanvullende Wet op die Konstitusionele
Hof[3] en reël 17 van hierdie Hof
se reëls die belange van geregtigheid as =n voorvereiste tot direkte
toegang. Die applikant
meen skynbaar dat hy geregtig is om sondermeer by
hierdie Hof om regshulp aan te klop en gevolglik is daar geen poging om direkte
toegang te motiveer nie. |
| [4] | Vervolgens word die
substantiewe regshulp ondersoek. Die aansoek en die uiteindelike regshulp wat
dit beoog, is op =n wanbegrip gebaseer.
Die applikant voel verontreg omdat
beide die Hoogste Hof van Appèl en hierdie Hof hom summier en sonder
verstrekking van
redes verlof tot appèl geweier het. Hy voer aan dat die
opgawe van redes vir hierdie afwysing van sy aansoeke om verlof tot
appèl
=n grondwetlike vereiste is. |
| [5] | Dit is egter =n fundamentele
dwaling. Hierdie Hof het vantevore reeds ondubbelsinnig bevind dat die
verstrekking van redes by die
afwysing van =n aansoek om verlof tot appèl
deur =n hof van finale instansie[4]
onnodig is en verduidelik waarom dit selfs ongewens is. Dié onderwerp
word breedvoerig ontleed in paragrawe 8 tot 19 van
die uitspraak van Goldstone
R, namens =n eenparige hof, in Mphahlele v First National Bank of SA
Ltd.[5] |
| [6] | In die gesiteerde passasie
bespreek Goldstone R ter aanvang die basiese submissie dat die Handves van
Regte verg dat daar altyd redes
verstrek moet word vir regterlike beslissings.
Dit sou luidens die betoog regterlike toerekenbaarheid bevorder en gevolglik die
legitimiteit van die regsproses onderskraag en openbare vertroue daarin
handhaaf. Die uitspraak oorweeg ook beroepe op artikels
32 en 34 van die
Grondwet[6] ter stawing van die
basiese submissie dat geregtelike besluite altyd vergesel moet gaan van redes.
Gemelde oorwegings word in die
uitspraak ondersoek en oor die algemeen volmondig
ondersteun. |
| [7] | Wat egter hier van belang
is, is dat die uitspraak dan daartoe
oorgaan[7] om ten aansien van die
verstrekking van regterlike redes =n duidelike onderskeid te maak tussen howe in
die algemeen en howe van
finale instansie by aansoeke om verlof tot appèl
na hulle. Om dwingende praktiese en gegronde beleidsoorwegings is dit hier
te
lande en in vergelykbare jurisdiksies gevestigde reg dat howe van finale
instansie =n mate van beheer uitoefen oor hul eie sakelyste.
Een van die
beheermaatreëls verseker dat die waardevolle tyd van die betrokke howe nie
met onverdienstelike appèlle
verbeusel word nie. Deur middel van die
siftingsproses van verlof tot appèl word dié in die kiem gesmoor.
Dit word
soos volg gestel in =n voetnota by die
passasie: |
ACourts of appeal in many democratic countries have a procedure for applications
for leave to appeal. It is not customary for reasons
to be furnished for the
refusal of leave. In countries such as the United States of America and Canada
one of the reasons for requiring
leave to appeal is to enable their Courts of
final instance to control their dockets. In those jurisdictions, therefore,
leave may
be refused even where there are prospects of success on appeal. As it
was put by Lamer CJ in R v Hinse (1996) 130 DLR (4th) 54 at
62:
>The ability to grant or deny leave represents the sole means by which this
Court is able to exert discretionary control over
its docket. In order to
ensure that this Court enjoys complete flexibility in allocating its scarce
judicial resources towards cases
of true public importance, as a sound rule of
practice, we generally do not convene oral hearings on applications for leave,
nor
do we produce written reasons for our grants and denials of
leave.=
In the German Constitutional Court there is also no requirement for the
furnishing of reasons for the refusal of an application for
leave to appeal.
See Kommers The Constitutional Jurisprudence of the Federal Republic of
Germany 2nd ed at 19.
For different reasons, it would be appropriate to deal with matters summarily
and make orders without furnishing reasons B for instance
unopposed applications
where the matter is clear or applications for direct access to this
Court.@
| [8] | Die konklusie in
Mphahlele was dan ook dat die die Hoogste Hof van Appèl nie
grondwetlik verplig is om redes te verstrek waar dit gaan om aansoeke om
verlof
tot appèl nie. Dit sou trouens die doel van die verlofvereiste
verydel:[8] |
ATo require the Supreme Court of Appeal to listen to argument and give reasoned
judgments in applications for leave to appeal which
have no substance, or even
to give reasoned judgments in such matters without hearing oral argument, would
defeat the purpose of
the requirement that >leave= be obtained. Such matters
can and should be disposed of summarily.@
Daarom was daar
geen meriete nie in die applikant se voorgenome aanval in saak nommer CCT 12/02
op die grondwetlikheid van die Hoogste
Hof van Appèl se weiering van
verlof tot appèl sonder opgawe van redes.
| [9] | Dieselfde beleids- en
praktiese oorwegings vir die summiere afwysing van aansoeke om verlof tot
appèl geld vir aansoeke na
hierdie Hof. Daar is trouens wat hierdie Hof
betref, dwingender oorwegings waarom die voorlopige sifting van voorgenome
appèlle
noodsaaklik is. In die eerste instansie is ons jurisdiksie
beperk tot grondwetlike sake en daarmee in verband staande
kwessies.[9] Bygevolg is dit ten alle
tye =n voorvereiste tot =n geldige beroep op hierdie Hof dat dit inderwaarheid
gaan om =n grondwetlike
of verbandhoudende saak. Die skeidslyn tussen
grondwetlike en ander sake is soms bra
dof,[10] en moet éérs
uitgemaak word. Meermale kan dit gerieflik geskied ten tyde van die oorweging
van die aansoek om verlof
tot appèl. |
| [10] | Daar is =n bykomende
oorweging wat hierdie Hof betref. Luidens reël 18(10) van die reëls
van hierdie Hof berus die beskikking
oor aansoeke om verlof tot appèl na
hierdie Hof nie by =n paneel bestaande uit enkele regters nie maar by die Hof as
sodanig.
Die hoofregter is by magte om in gevalle van dringendheid verlof toe
te staan B maar alleen die Hof mag verlof weier. Tensy die
hoofregter dus sy
goeddunke ten gunste van so =n applikant uitoefen, oorweeg al die regters die
aansoek. In die onderhawige geval
was die aanvanklike weiering van die
applikant se aansoek om verlof tot appèl na hierdie Hof in saak CCT 12/02
dan ook =n
beslissing van al die regters wat destyds hier diens gedoen
het.[11] |
| [11] | Ons wil benadruk dat die
maatstaf wat aangelê word by die beoordeling van so =n aansoek betreklik
toeskietlik is. Die betrokke
hof loop nie =n beslissing aangaande die deugde
van die voorgenome appèl vooruit nie, maar kyk slegs of die appèl
lewensvatbaar
is. As daar maar net =n redelike vooruitsig op sukses is, word
verlof tot appèl toegestaan. Dit dien ook beklemtoon te word
dat nie
alleen die appèlinstansie by die siftingsproses baat nie. Die
gedingvoerders word daardeur die tyd en B veral die
voorgenome appellant B die
koste van =n doodgebore appèl gespaar. Die proses is dus allerweë
in die openbare belang
en skend geeneen se grondwetlike reg op billike beregting
van regsaansprake nie. |
| [12] | Om die voorgaande redes was
en is die applikant se grondwetlike beswaar teen die afwysing deur die Hoogste
Hof van Appèl en
deur hierdie Hof van sy aansoeke om verlof tot
appèl ongegrond. Bygevolg is die uitgangspunt waarop die regshulp in die
huidige
kennisgewing van mosie meen te steun
kragteloos. |
| [13] | Ter elfder ure en nadat
daar reeds kennis gegee is van die lewering van hierdie uitspraak, het die
griffier van hierdie Hof =n e-pos
boodskap ontvang waarluidens kennis gegee word
van die vermeende terugtrekking van die huidige aansoek. Die boodskap is
skynbaar
gestuur deur een van die applikant se eertydse mede-applikante in saak
nommer CCT 12/02. Soos die aansoek self, is dit prosessueel
en substantief
heeltemal gebrekkig en word nie in ag geneem nie.
|
| [14] | Die aansoek word van die
hand gewys. |
Chaskalson HR Langa AHR Ackermann R
Goldstone R Kriegler R Madala R
Mokgoro R Ngcobo R O=Regan R
Sachs R Yacoob R
[1] Die applikant was die derde van
drie applikante onder saak nommer CCT 12/02.
[2] Gemelde bepaling plaas =n
beperking op die individu se reg om =n regter te dagvaar.
[3] Wet 13 van 1995.
[4] Luidens aa 167(3)(a) en 168(3)
onderskeidelik is hierdie Hof die eindbeslisser in grondwetlike sake en die
Hoogste Hof van Appèl
in ander sake.
[5] 1999 (2) SA 667 (CC); 1999 (3)
BCLR 253 (CC).
[6] Wat onderskeidelik handel met die
reg op inligting in besit van die staat en die reg op =n billike openbare
verhoor in beregbare
sake.
[7] In para 13 tot 15.
[8] In para 15.
[9] Artikel 167(3)(b) van die
Grondwet.
[10] Soos blyk uit beslissings soos
S v Boesak 2001 (1) SA 912 (CC); 2001 (1) BCLR 36 (CC).
[11] Hul name was ten alle tye
openbare kennis en is bowendien per brief van die griffier gedateer 4 Julie 2002
aan die destydse eerste
applikant oorgedra. Die smeekbede om bekendmaking van
die betrokke name is gevolglik oorbodig.
PDF format
RTF format